Ba`lkim, ol u`ydin` artιn aylanιp ju`rgen shιg`ar. Mu`mkin

Kiris ga`p
So`ylewshinin` o`z pikirine qosιmsha pikir bildirip kelgen ga`plerge kiris ga`p delinedi. Mιs: bilemen, bul jerlerde sende bolg`ansan`. Kiris ga`pler du`zlisi jag`ιnan kiris ag`zag`a qarag`anda ken`eyip, ga`plik belgige iye boladι. Olar tiykarg`ι ga`pten intonatsiya arqalι bo`linip aytιladι. Mιs: o`zin`iz bilesiz, qa`nigeler tan`law bas ma`sele bolιp tur.
kiris ga`pler quramι jag`ιnan eki bas ag`zalι ha`m bir bas ag`zalι bolιp keledi. Mιs: men oylayman, bul jer keleshekte gu`llengen m akang`a aylanadι. bilemen, bul jerlerde sende bolg`ansan`. Durιsιn aytιw kerek, jan`a qon`sι menen tez tanιsιp kettik.
Qaratpa ag`za
So`ylewshinin` so`zine qaratιlg`an adam yamasa basqa bir zatlardι,qublιslardι bildiretug`ιn so`zlerge qaratpa ag`za delinedi.
Qaratpa ag`zalar aytιlajaq pikirge basqanιn` dιqqatιn awdarιw, qaratιw ushιn so`ylewshi ta`repinen qollanιladι.
Mιs: Qa`ne,balalar a`n`gimeni son` so`ylesermiz. A`jag`a, seni atam shaqιrιp atιr.
Azat sen bug`an inanba. O`ytip sadalιq etpe ,nadan! –Apa, tilin`di tart, endi jetti.
Qaratpa ag`zalar ko`yuinese ataw sepliktegi adam atlarι ha`m adamg`a qatnaslι aytιlatug`ιn so`zler arqalι bildiriledi. Mιs: Qurdas, ul-qιzιm er jetti. Aqsaqal, raxmet sizge-dedim men og`an
Qaratpa ag`zalar geyde atlιqlasqan kelbetlik ha`m almasιq arqalι bildiriledi.
Ju`zin`e ju`zim tu`spesin , opasιz! . Sen, jiyemurattιn` to`segin salιp jiberish.
Qaratpa ag`za wazιypasιn jer, suw, watan, ta`biyat qublιslarιn, haywanat atlarιn bildiretug`ιn atlιqlar da atqaradι.
Mιs: Dawιl, qarastιn` g`oy. Sa`lem Tashkent , mehribanlι bas qalam.
Qaratpalar eki yamasa birneshe so`zlerdin` dizbeginen de boladι: Mine, bul u`lken iste bizin` ja`miyetimiz en` aldι menen mektepke, qa`dirli joldas mug`a`llimler, sizlerge su`yenedi.
Qaratpa ag`zanιn` intonatsiyasι ha`m irkilis belgiler.
Qaratpa ag`zalar orιn ta`rtibi jag`ιnan ga`ptin` basιnda,ortasιnda ha`m aqιrιnda kele beredi.Qaysι orιnda kelse de, olar intonatsiya arqalι bo`linip aytιladι.Mιs;Mexanizator, ma`rtlik iste jawlan ur. So`zge tu`sinbey,Jelgeldi ag`a, ku`lsen` ku`le ber.Quwan,basqanι da quwant, orιs qιzι Gu`lzar
Qaratpa ag`zalardιn` irkilis belgisi orιn ta`rtip ha`m intonatsiyasιna qaray to`mendegishe qoyιladι.
1.Qaratpalar xabar ga`plerde pa`s intonatsiya menen aytιladι.Qaratpadan keyingi pauza qιsqa boladι.Bunday jag`dayda qaratpa ag`zadan keyin u`tir q-ι.Mιs;Balalarιm ,men bul minberde bunnan jigirma jιl ilgeri bir so`ylegen edim.
2.Qaratpa ag`za soraw ga`plerdin` quramιnda kelgende, biraz ko`terin`ki dawιs penen aytιladι,qaratpadan keyingi pauza sozιn` qιlaw boladι:Balam ,o`tken aqsham qayda boldιn`7
3.Ku`shli emotsinal-ekspressivlik ma`nige iye bolg`an u`ndew ha`m buyrιq ga`plerde qaratpa ag`zalar ku`shli intonatsiya menen aytιladι.Mιs:Allayar qayt keynin`e.---Apa,tilin`di tart,endi jetti.
Qaratpa ag`zalar barlιq jag`dayda ga`p ishinde u`tir arqalι bo`linip jazιladι.Olar ga`ptin` basιnda kelse keyninen,ortada kelse eki jag`ιnan,keyninde kelse aldιnan u`tir qoyιladι:
Suban,sen qalay dep oylaysan` ,bizler baxιtlι bolarmekenbiz,ya?—dedim.O`zin` bilesen`,Eseke,qosιq penen sazdι olar maqulko`rmeydi.Bul aytqanιn` bolmas,otag`asι
An`latιw: Qaratpa ag`zanιn` aldιnda a`y,ha`y,ha pay sιyaqlι tan`laq so`zler yamasa qosιmsha ma`niberiwshi janapaylιq xιzmettegi so`zler kelse,tutas bir intonatsiya menen aytιladι ha`m arasιna u`tir qoyιlmaydι.Mιsalι;Ha`y jasawιllar,tart qιlιshtι.Tiyme atama O`temurat ata ,ha O`temurat ata,xabarlas.Pay,apajanay,sol na`r-sege kewil bo`lgendey ha`zir menin` waqtιm joq .A`y a`ziz,bilip qoy,dos dostιn` qasιnda bolsa da yaki uzaqta bolsa da ,olar bir-birine ko`zqarasιn o`zgertpeydi,bir-birinin` sadιqlιg`ιna quwanιp ju`redi