Bandixon tumani qiziriq agrotexnologiyalar texnikumi

¹ ?,2 г/см³ 7,3г/см³ 7,4г/см³ 7,$г/см³

!-расм. Тупрок зичлигининг гуза илдизи ривожланишига таъсири.

Natijada paxta hosili zichlik 1,4-1,5 g/sm3 boTgan sharoitda normal zichlikka (1,2 g/sm3 ) nisbatan 30-34 foiz kam boTgan (A.Zokirov, S.Sulaymanov).

1. 
   Tuproqning zichligi va qattiq qismining zichligi va ularning agronomik ahamiyatini ta’riflang.
   
2. 
   Tuproqning zichligi nimalarga bogTiq?
   

1. 
   Tuproqning zichligidan qat’iy nazar, uning turli zarrachalari orasida va struktura agregatlari ichida hamma vaqt ma’lum miqdorda bo‘shliqlar kovakliklar mavjud. Bu bo‘shliqlarda suv va havo boTib, o‘simliklarning ildizlari, turli mikroorganizmlar, tuproq jonivorlari (chuvalchanglar, hasharotlar va boshqalar)
   

tarqalgan. Tuproqning qattiq qismi zarrachalari orasidagi barcha bo‘shliqlarning yig‘indisiga u m u m i y k o v a k l i k deyiladi.
Kovaklik (K) tuproqning umumiy hajmiga nisbatan foiz bilan ifodalanib, tuproq zichligi (d) hamda qattiq fazasi zichligiga (d1) ko‘ra quyidagi formula bilan hisoblab chiqariladi:
Kumumiy=1-J * 1 0 0
Kovaklik tupro.ning mexanik tarkibiga, strukturasiga, tuproq jonivorlarining faoliyatiga va organik moddalar miqdoriga, haydaladigan yerlarda esa, yerni ishlash .amda tupro.ni madaniylashtirish usullariga bo.li..Tuproqdagi bo‘shliqlarning alohida mexanik zarrachalar va struktura agregatlarning orali.ida va agregatlar ichida tar.alishiga ko‘ra umumiy .ovaklik, k a p i l l ya r va n o k a p i l l ya r kovakliklarga bo‘linadi. Shuningdek barcha bo‘shli.lar suv va .avo bilan egallaganligi sababli, erkin birikkan suv va musta.kam birikkan suv bilan egallangan .ovaklik .amda .avo bilan egallangan (aerasiya) bo‘shli.larga ajratiladi.Kapillyar va nokapillyar kovakliklar struktura bo‘laklarining o‘lchamiga bo.li. bo‘lib, ularning prosent nisbati turlicha Bu ma’lumotlardan ko‘rinib turibdiki, 0,5-5 mm o‘lchamli makroagregatlar bo‘lgan tuproqlarda nokapillyar kovakliklar umumiy g‘ovaklikka nisbatan 49-63 foiz va < 0,5 mm bo‘lgan agregatlarda esa u 8 foizgacha pasayadi.
Nazorat savollari:

1. 
   Tuproq strukturasi deb nimaga aytiladi va morfologik va agronomik jihatdan ularni baholashdagi xususiyatlar nimada?
   
2. 
   Tuproq strukturasining hosil bo‘lishini qanday jaraenlar belgilaydi.? 3. Strukturaning agronomik ahamiyatini ta’riflang?
   

4. 
   Tuproqning kovakligini va uning agronomik ahamiyatini ta’riflang?
   
5. 
   Sug‘oriladigan dehqonchilik tuproqning fizikaviy xossalariga qanday ta’sir etadi?
   
6. 
   Kapillyar namlik necha foiz bo‘lganda tuproqda anaerob jaraen boshlanadi?
   
7. 
   Tuproqning fizik-mexanik xossalarini ayting. Ularni ta’riflang va ularning tuproqning tarkibiga, uning fizik-kimeviy xossalariga va boshqa omillarga bog‘liqligini tushuntiring?
   
8. 
   Fizik-mexanik xossalar tuproqning agronomik bahosiga qanday ta’sir etadi.
   
9. 
   Tuproqning fizik yetilganlik holatini dala sharoitida qanday aniqlasa bo‘ladi?
   
10. 
    Tuproqning plastiklik holatini quyi va yuqori chegarasi nimalarga bog‘liq?
    
11. 
    Tuproqning umumiy fizik va fizik-mexanik xossalarini yaxshilash usullarini
    

ko‘rsating?

6. 
   Mavzu. Tuproqlarning biologik faolligi
   

1.1. Ma’ruza mashg‘ulotining o„qitish texnologiyasi

O ‘quv soati: 2 soat	Talabalar soni:
O ‘quv mashg ‘ulotining shakli	Kirish ma’ruzasi
Ma’ruza mashg‘ulotining rejasi	Tuproqdagi organik moddalar manbai va tarkibi Tupro.da gumus (spesifik organik moddalar) ning hosil bulishi va u haqidagi asosiy nazariyalar. Tuproq faunasi, uning turlari, tuproq xosil bo‘lishidagi va tuproq unumdorligini oshirishdagi ahamiyati. Tuproqdagi mikroorganizmlar, tuproq xosil bo‘lishidagi va tuproq unumdorligini oshirishdagi ahamiyati.
O ‘quv mashg ‘ulotining maqsadi Organik dehqonchilikda tuproqning yuqori qatlami asosiy maxsulot beruvchi qatlam bo‘lib, uni saqlash, qadrlash va muhofaza qilish fermerlar davlat organlari bilan .amkorlikda amalaga oshirishlari shart. Yerlarning ekologik .olati, ya’ni zaxarlanmagan, ifloslanmagan ekologik toza maxsulot yaratish va iste’mol qilish, muhofaza qilish ijtimoiy xarakati tomonidan muttadil olib boriladi.
Pedagogik vazifalar: o‘quv fanining ahamiyati va vazifalari, hamda o‘quv fanlari tizimidagi roli, o‘rni bilan tanishtirish; fanning strukturaviy tuzilishi va tavsiya etiladigan o‘quv- uslubiy adabiyotlar haqida ma’lumot berish; iqtisodiyot tarmoq fanlari nazariyasi va amaliyoti sohasidagi yangiliklarni	O ‘quv faoliyatining natijalari: Talaba: fanning ahamiyati va vazifalarini tushuntiradi; o‘quv faoliyati bo‘yicha fanning strukturaviy tuzilishini tushuntiradi; fandagi nazariy va amaliy yangiliklarni yoritadi; fan bo‘yicha uslubiy va tashkiliy ishlarning asosiy tomonlari, hamda baholash shakllari va muddatlarini yoritadi;

yoritish; • fanni o‘rgatish jarayonidagi uslubiy, tashkiliy ishlar maz­munini, hamda baholash muddatlari va shakllarini yoritish; fanning boshqa fanlar bilan bog‘liklik tomonlari haqida ma’lumot berish.	• o‘tish davrida qishloq xo‘jaligining inqirozga uchrash sabablarini ko‘rsatadi;
O ‘qitish uslubi va texnikasi	Ma’ruza, «aqliy hujum», namoyish etish
O ‘qitish vositalari	Ma’ruza matni, proyektor, tarqatma materiallar, kodoskop, slaydlar, format qog‘ozlari, markerlar, skotch
O ‘qitish shakli	Jamoaviy va guruhlarda ishlash.
O ‘qitish shart-sharoiti	Texnik vositalardan foydalanishga va guruxlarda ishlashga mo‘ljallangan auditoriya
Monitoring va baholash	Savol-javob, Nazorat savollari

1.2.Ma’ruza mashg‘ulotining texnologik xaritasi

Faoliyat boskichlari	Faoliyat mazmuni
	O‘qituvchining	Talabaning
I. Mavzuga kirish bosqichi (20 daqiqa)	1.1.O‘quv fanining nomini e’lon kiladi. Fan haqida dastlabki tushuncha beradi va fan miqyosida uslubiy va tashkiliy ishlarning asosiy tomonlarini ochib beradi. 1.2.Mazkur fan bo‘yicha o‘rganiladigan mavzularni e’lon qiladi, ular haqida qisqacha ma’lumot beradi, hamda seminar va amaliy mashg‘ulotlar bilan bog‘laydi. Fan reytingi: joriy, oraliq va yakuniy nazoratning baholash mezonlari bilan tanishtiradi (1-ilova).	Tinglaydilar. Tinglaydilar va yozib oladilar

	Adabiyotlar ro‘yxatini taqdim etadi va izoxlaydi (slayd). Mavzuning nomi, maqsadi va kutilajak o‘quv natijalarini e’lon qiladi. «Aqliy hujum» metodini qo‘llab, mavzu bo‘yicha tanish tushunchalarni aytishlarini taklif qiladi (2-ilova). Barcha takliflarni doskaga yozib boradi. Ushbu ishni o‘quv mashg‘ulotining yakunida oxiriga yetkazishlarini aytadi.	Mavzuni daftarlariga yozadilar. O‘z fikrlarini bildiradilar.
II. Asosiy bosqich (50 daqiqa)	Mavzu bo‘yicha ma’ruza matnlarini tarqatadi: mavzu rejasi va asosiy tushunchalar bilan tanishib chiqishni taklif qiladi. Namoyish qilish va izoxlash yordamida asosiy nazariy ma’lumotlarni beradi. Fanning predmeti, vazifalari va boshqa fanlar bilan aloqasini slaydlarda namoyish etib, tushuntiradi (3-ilova). Mavzuning har bir qismi bo‘yicha xulosalar qiladi. Talabalarning e’tiborini asosiy tushunchalarga va ahamiyatli tomonlariga jalb qiladi. Doskada qayd etilgan asosiy tushunchalarga qaytishni taklif qiladi. Talabalar bilan hamkorlikda tushunchalar ro‘yxatini aniqlash-tiradi, qaytarilganlarini olib tashlaydi, mavzuga tegishli bo‘lmagan ma’lumotlarni olib	Tinglaydilar.

	tashlaydi, hamda qayd etilmagan zarur tushuncha va atamalarni qo‘shadi (yozadilar).	Har bir tayanch ibora va atamani muxokama qiladilar, daftarlariga yozib oladilar
III. Yakuniy bosqich (10 daqiqa)	Mavzu bo‘yicha yakuniy xulosalar qiladilar. Faoliyat natijalarini izoxlaydi. Mazkur mavzu bo‘yicha egallangan bilimlar kelajakda qayerlarda qo‘llanilishi mumkinligi haqida ma’lumot beradi. Talabalar faoliyatini va belgilangan o‘quv maqsadlariga erishilganlik darajasini taxlil qiladi va baholaydi. Mustaqil ishlashlari uchun vazifa beradi: (1) sxemaning bo‘sh kataklarini to‘ldirish (3-ilova); (2) nazorat savollariga og‘zaki javob berish.	Savollar beradilar Vazifani yozib oladilar

1-ilova