Bank plastik kartochkalar bilan hisob kitoblar hisobi

Respublikada korxona va tashkilotlar o’rtasida to’lov intizomini yaxshilash maqsadida O’zbekiston Respublikasi Prezidentining yana bir «Hisob-kitoblar tizimi hamda to’lov intizomini mustaxkamlash chora-tadbirlari to’g’risida»gi 1996 yil 24 yanvardagi Farmoni chiqarildi. Farmonda korxona va tashkilotlar tomonidan 15 foizdan kam bo’lmagan avans to’lovlari to’lanishi majburiyligi, to’lov topshiriqnomalarida qat’iy ravishda shartnoma nomeri, to’lov tartibi; avans to’lovining miqdori ko’rsatilishi shart qilib belgilandi. Bunday Farmonning chiqarilishiga asosiy sabab, xalq xo’jaligida o’zaro debitorlik va kreditorlik qarzdorliklarining mavjudligidir. O’zbekistonda o’zaro debitorlik va kreditorlik qarzlarning yuzaga kelishi ob’ektiv va sub’ektiv omillarga bog’liq bo’lib, u ayrim hollarda xo’jaliklarni bankrot bo’lishiga olib kelmoqda yoki korxonalarning ishlab chiqarish jarayonlarining qisqarishiga, ishchi-xizmatchilar ish xaqining o’z vaqtida berolmay qolishiga sabab bo’lmoqda.

• Respublikada korxona va tashkilotlar o’rtasida to’lov intizomini yaxshilash maqsadida O’zbekiston Respublikasi Prezidentining yana bir «Hisob-kitoblar tizimi hamda to’lov intizomini mustaxkamlash chora-tadbirlari to’g’risida»gi 1996 yil 24 yanvardagi Farmoni chiqarildi. Farmonda korxona va tashkilotlar tomonidan 15 foizdan kam bo’lmagan avans to’lovlari to’lanishi majburiyligi, to’lov topshiriqnomalarida qat’iy ravishda shartnoma nomeri, to’lov tartibi; avans to’lovining miqdori ko’rsatilishi shart qilib belgilandi. Bunday Farmonning chiqarilishiga asosiy sabab, xalq xo’jaligida o’zaro debitorlik va kreditorlik qarzdorliklarining mavjudligidir. O’zbekistonda o’zaro debitorlik va kreditorlik qarzlarning yuzaga kelishi ob’ektiv va sub’ektiv omillarga bog’liq bo’lib, u ayrim hollarda xo’jaliklarni bankrot bo’lishiga olib kelmoqda yoki korxonalarning ishlab chiqarish jarayonlarining qisqarishiga, ishchi-xizmatchilar ish xaqining o’z vaqtida berolmay qolishiga sabab bo’lmoqda.

Ma’lumki, noqonuniy kreditorlik, shu bilan birga muddati uzaytirilgan debetorlik qarzlari hajmining ortishi, noto’lovlar holatining paydo bo’lishiga sabab bo’ladi. Bu esa shu mamlakat iqtisodining izchillik bilan rivojlanishiga salbiy ta’sir ko’rsatadi va to’sqinlik qiladi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida to’lov majburiyatlarini o’z vaqtida va to’la hajmda bajarish iqtisodiyotning turli sohalari faoliyatining zarur shartidir. Korxona, tashkilot, banklar va davlat o’rtasidagi o’zaro hisob-kitoblar muammosi doimo dolzarb shu bilan birga hal etilishi qiyin bo’lgan muammolardan biri bo’lib qoladi. Chunki tovar jo’natish yoki xizmat ko’rsatish bilan unga pulni to’lash vaqti bir-biriga to’g’ri kelmaydi. Bu esa debetorlik va kreditorlik qarzlarining yuzaga keltirib chiqaradi. Bunday qarzlar o’z vaqtida yopilmasa uzaytirilgan debetorlik yoki noqonuniy qarzlari paydo bo’ladi.

• Ma’lumki, noqonuniy kreditorlik, shu bilan birga muddati uzaytirilgan debetorlik qarzlari hajmining ortishi, noto’lovlar holatining paydo bo’lishiga sabab bo’ladi. Bu esa shu mamlakat iqtisodining izchillik bilan rivojlanishiga salbiy ta’sir ko’rsatadi va to’sqinlik qiladi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida to’lov majburiyatlarini o’z vaqtida va to’la hajmda bajarish iqtisodiyotning turli sohalari faoliyatining zarur shartidir. Korxona, tashkilot, banklar va davlat o’rtasidagi o’zaro hisob-kitoblar muammosi doimo dolzarb shu bilan birga hal etilishi qiyin bo’lgan muammolardan biri bo’lib qoladi. Chunki tovar jo’natish yoki xizmat ko’rsatish bilan unga pulni to’lash vaqti bir-biriga to’g’ri kelmaydi. Bu esa debetorlik va kreditorlik qarzlarining yuzaga keltirib chiqaradi. Bunday qarzlar o’z vaqtida yopilmasa uzaytirilgan debetorlik yoki noqonuniy qarzlari paydo bo’ladi.