Bap new indd

Tuwrı sızıqlı qozǵalıs
Deneniń qozǵalıs traektoriyası tuwrı sızıqtan ibarat bolsa, bunday 
qozǵalıstı tuwrı sızıqlı qozǵalıs dep ataydı.
24- hám 25-súwretlerdegi arbanıń tezliginiń birdey yamasa hár qıylı 
bolıwına qaramastan, olardıń qozǵalıs traektoriyası tuwrı sızıq bolıp 
tabıladı. Tuwrı jolda ketip baratırǵan avtomobildiń, temir joldıń tuwrı 
bóliminde júrgen poyezddıń, belgili biyiklikke kóterilip alǵannan keyin 
samolyottıń belgili bir aralıqtaǵı qozǵalısın tuwrı sızıqlı qozǵalıs dep 
qaraw múmkin.
Tuwrı sızıqlı teń ólshewli qozǵalıs
24-súwrettegi arba tuwrı sızıqlı, biraq qozǵalıs dawamında hár qıylı 
tezlikte, yaǵnıy teń ólshewli emes qozǵalǵanda, onıń qozǵalısın tuwrı 
sızıqlı teń ólshewli qozǵalıs dep bolmaydı. Saattıń tilleri birdey tezlikte, 
yaǵnıy teń ólshewli qozǵaladı, biraq olardıń traektoriyası tuwrı sızıqlı emes. 
Sonıń ushın saattıń tilleriniń ushınıń qozǵalısı tuwrı sızıqlı teń ólshewli 
qozǵalısqa mısal bola almaydı. Arbanıń 25-súwrettegi qozǵalısında arba 
da tuwrı sızıqlı hám teń ólshewli qozǵalmaqta. Sonıń ushın onıń qozǵalısı 
tuwrı sızıqlı teń ólshewli qozǵalıs bolıp tabıladı.

---

28
Kinematika tiykarları
Eger tuwrı sızıqlı qozǵalatuǵın materiallıq dene qálegen teń 
waqıtlar aralıǵında birdey aralıqlardı basıp ótse, onıń bunday 
qozǵalısı tuwrı sızıqlı teń ólshewli qozǵalıs dep ataladı.
Bunday qozǵalısqa joldıń biyik, pás hám burılıslar bolmaǵan bólimindegi 
avtomobildiń tezlikti ózgertpey qozǵalıwı mısal bola aladı. Sonday-aq, 
poyezd tezlik alıp, belgili aralıqtı ótkennen soń tuwrı sızıqlı teń ólshewli 
qozǵala baslaydı.
Tuwrı sızıqlı teń ólshewli qozǵalıs eń ápiwayı mexanikalıq qozǵalıs 
bolıp tabıladı. Sonıń ushın úyreniwdi tezlik, aralıq hám waqıt arasındaǵı eń 
ápiwayı baylanısqa iye bolǵan deneniń tuwrı sızıqlı teń ólshewli qozǵalısınan 
baslaymız. Keyin teń ólshewli emes hám iymek sızıqlı qozǵalıstıń tezliklerin 
tallawǵa ótemiz.