Baslawísh tálim sistemasí SÍpatínda tárbiyalíq jumíslardí shólkemlestiriwde pedagogikalíq sheberliktiń roli j o b a

TEMA: BASLAWÍSH TÁLIM SISTEMASÍ SÍPATÍNDA TÁRBIYALÍQ
JUMÍSLARDÍ SHÓLKEMLESTIRIWDE PEDAGOGIKALÍQ SHEBERLIKTIŃ ROLI
J O B A.

1. Kirisiw

2. Pedagogikaliq sheberlik xaqqinda tusinik.

3. Pedagogikaliq xizmettin` o`zine ta`n o`zgeshelikleri 4. Ka`siplik bilim ha`m pedagogikaliq uqipliliq

5. Pedagogikaliq texnika , jagday (sitwatsiya) ha`m pedagogikaliq ma`sele.


«Oqitiwshi balalarimizg`a zamanago`y bilim bersin,-dep

talap qilamiz. Lekin zamanago`y bilim beriw ushin, da`slep,


mug`allimnin` o`zi sonday bilimge iye boliw kerek...» I.A.Karimov
K I R I S I W

O`zbekstan Respublikasinin` 1997 jil 31-avgustta qabil etken «Ta`lim haqqinda»g`i nizaminda to`mendegi so`zler jazilg`an. «Pedagoglardin` a`dep-ikram qag`iydalarina su`yeniwi, balalardin` jeke basinin` qadir qimbatin hu`rmetlewleri. Olardi miynet, nizamlar, ata-analar, hayal-qizlarg`a ruwxiy, tariyxiy, ma`deniy-milliy ha`m uliwma xaliqliq u`rp-a`detlerge hu`rmet ruwxinda, do`gerek ortaliqqa g`amqorliq qatnasta boliwdi ta`rbiyalawlari sha`rt».
Bul oqitiwshilardin o`z ka`siplerin iyelewinde ju`da` u`lken tayarliqtan o`tiwlerin talap etedi. Ha`zirgi waqitta joqarg`i oqiw orinlari da`wir talabina juwap beretug`in qa`niygelerdi tek
teoriyaliq bilimlerdi teren` u`yretken jag`dayda tayarlamaqta, oqiw rejelerinde ha`m ka`siplik pa`nlerde oqitiwg`a u`lken itibar bermekte. Lekin mekteptegi tek teren` bilimli, aniq bir pa`n qa`nigeligin iyelegen mug`allimler g`ana emes, sonin` menen qatar ulli adamgershilik qa`siyetlerge iye bolg`an balalar ha`m u`lkenler menen qiynalmastan baylanisa alatug`in, olardin` psixologiyasin tu`sine alatug`in haqiyqat sheber pedagog ustazlar kerek.
Bunday qa`niyge pedagog-psixolog-ta`jiriybeli oqitiwshi joqari pedagogikaliq sheberlik ha`m texnika ko`nlikpeleri menen qurallang`an adam boliwi kerek.
Bolajaq oqitiwshi qa`niygeligi boyinsha bilimlerdi iyelew dawaminda o`zinin` a`dep-ikramliliq ruwxiy da`rejesin ken`eytiredi, o`z ka`sibi do`gereginde a`dep-ikram normalarina su`yeniw o`zgesheliklerin, onin` mazmunin o`zlestiredi, mug`allim a`depliliginin` balanin` jeke basina ta`sirin an`law. Tu`rli jag`daylarda o`z minez qulqin basqara aliw za`ru`rligin tu`sinip jetedi. Bir so`z benen aytqanda, pedagogikaliq sheberlikti oqip ha`m ko`nlikpelerdi. Pedagogikaliq texnika elementlerin o`zlestirip iyelep aladi.
Usig`an baylanisli Tashkent ma`mleketlik pedagogikaliq institutinin` oqiw rejesine 1995-96 oqiw jilinan baslap «Pedagogikaliq sheberlik tiykarlari» kursi barliq fakul`tetler ushin ma`jbu`riy pa`n sipatinda oqitiladi. Bul pa`n ushin oqiw rejesinde 50 saat ko`leminde waqit ajiratilip. Onnan 24 saati lektsiyag`a, 12 saati laboratoriyaliq sabaqqa, 14 saati seminar sabaqlarg`a mo`lsherlengen.
«Pedagogikaliq sheberlik tiykarlari» boyinsha oqitilatug`in lektsiyalar alip bariliwi za`ru`r bolg`an izertlewler, izleniwler, oqitiwshi sheberliginin` mazmuni, onin` tiykarlari, ka`siplesler, ata-analar, oqiwshilar menen baylanis ha`m qarim- qatnaslardin` bag`dari, o`zgesheligi, metodikasi ha`m olardin` balanin` jeke basina qang’an. Onin` sipatlarina ta`siri haqqindag`i bilimler menen qurallandiradi. Sonday-aq studentlerdi oqitiwshi

3
xizmetindegi ka`siplik sheberliginin` orni, ma`nisi, pedagogikaliq xizmet dawamindag`i baylanis, qatnas ma`deniyati menen qatnasqa kirisiw metodikasi menen, oqitiwshi xizmetindegi texnika, onin` sirlari menen tanistiradi.
Kursti oqitiw dawaminda studentler menen alip barilatug`in a`meliy sabaqlar ha`m laboratoriyaliq islerde u`yrengen bilimlerine muwapiq pedagshogikaliq shinig`iwlar o`tkeriledi. Bul bolajaq mug`allimde a`meliy ko`nlikpeler qa`liplestirip bariwin ta`miyinlep, oqitiwda pedagogikaliq sheberlik ha`m texnika tiykarlarin iyelewine xizmet etedi. Sonin` ushin a`meliy sabaqlardi o`tkeriwde so`ylew ha`m oylaw ma`deniyati tiykarlari, pedagogikaliq usillar ha`m baylanistan duris paydalaniw o`zgesheliklerine sa`ykes shinig`iwlar o`tkeriwge ayriqsha itibar beriledi.
Studentler menen birlikte tu`rli pedagogikaliq sha`rayatlar jaratip, olardi real sharayattag`iday orinlaw, pedagogikaliq ma`seleler sheshiw islerine, do`retiwshi sho`lkemlestiriwshi oyinlar ja`ne studentlerdin` do`retiwshiligin asiriwg`a jaratilg`an sharalarg`a ayriqsha itibar beriledi ha`m olardi a`melde orinlawg`a tartiladi.
Pedagogikaliq sheberlik tiykarlari kursin toliq o`zlestiriw menen bolajaq oqitiwshilar mekteptegi praktika waqtinda ha`mde institutti pitkerip o`z betinshe oqitiwshiliq xizmetin baslag`anlarinda balalar ha`m eresekler ja`maatinda o`zlerin erkin tuta aliwdi u`yrenedi.
Pedagogikaliq sheberlik bul ha`r bir ta`rbiyashinin` aldina u`lken juwapkershilikti ju`kleydi,sebebi, bul ta`rbiya beriw jeke adamdi qa`liplestiriw maqsetinde bir adamnin` ekinshi adamg`a ta`sir jasaytug`in ja`miyetlik qatnasi bolip esaplanadi. Mug`allim o`z pa`nin oqitiw bilim beriw ja`ne ol arqali oqiwshini moralliq, estetikaliq ha`m a`dep-ikramliliq jaqtan ta`rbiyalaw ma`seleleri bul onin` aldina qoyg`an tiykarg`i maqsetlerinin` biri boladi. mug`allim o`z oqiwshilarina bilim bergende oni oqiwshi a`piwayi qurg`aq qabil etiwden saqlaw kerek. , og`an jetisiw ushin mug`allimge pedagogikaliq sheberlik, ta`jiriybe za`ru`r boladi. O`z maqsetin toliq iske asiriw ushin pedagog ba`rhama izlenip bariw kerek. ha`r bir pedagog mekteptegi ma`deniy jumislardin` sheber shlkemlestiriwshisi, en` aldi menen en` jaqsi ta`rbiyashi bola aliwi kerek.
Sheber mug`allim bul o`z jumisinda nag`iz ustazliqta ko`rsetetug`in adam. Mug`allim bul eki jaqlama sheber adam:
1. Jeke adamnin` psixologiyasin teren` biliwshi.

2. Oqitiw menen ta`rbiyalaw usillarin teren` o`zlestirgen adam. Makarenko A.S. buzilg`an jaslardan haqiyqiy o`mirdi su`yiwshi, do`retiwshilik miynetti quwanish retinde qabil etetug`in insanlardi jetilistirip a`jayip tabislarg`a eristi. Sheberlik-bul is ha`rekette ko`rinedi. Ol pedagogtin` joqari na`tiyjelerge erisetug`in pedagogikaliq is –ha`reketinin` en` joqarg`i da`rejesi menen aniqlanadi, yamasa oqitiw menen joqari ha`m turaqli tu`rde jetilistirip barilatug`in ta`rbiya o`neri ya`ki bolmasa ilimiy bilimler sintezi, uqip ha`m bilimler metodikaliq o`ner ko`nlikpeleri ha`m mug`allimnin` jeke sanali miyneti menen aniqlanadi. Bul jerde aldi menen pedagogikaliq sheberlikke aniqlama bergennen go`re, sheberliktin` ma`nisi nelerden ibarat ha`m pedagogikaliq xizmettin` o`zinin` qanday ekenligine analiz beriw kerek.

4
Pedagogikaliq xizmettin` o`zgesheligi. Ha`r qanday xizmettegi siyaqli pedagogikaliq xizmet to`mendegi komponentlerdi o`z ishine aladi: maqset, qural, ob`ekt, sub`ekt. Pedagogikaliq xizmettin` maqseti neden ibarat.
1.Mug`allimnin` jumisinin` maqseti ja`miyet ta`repinen belgilenedi, yag`niy onin` maqseti oqiwshilar sanasin ha`r ta`repleme rawajlaniwg`a bag`darlang`an boliwi tiyis. Pedagogikaliq xizmetti a`wladtin` sotsialliq dawam ettiriwshiligin a`melge asiriwg`a qolaylastiriladi. Pedagogikaliq jag`dayg`a baylanisli mug`allim maqsetten shig`a otirip waziypani o`zi usiniwi kerek.
2. Mug`allimnin` xizmeti basqa xizmetlerdi basqariwshi xizmet bolip, bul o`zinshe bir oqiwshilardin` is ha`reketi na`tiyjesinde payda bolatug`in xizmet bolip tabiladi.
3. Basqa adamnin` xizmetin basqariwdin` quramalig`i sonda, pedagogtin` maqseti ha`mme waqit ta`rbiyalaniwshinin` keleshegine bag`darlang`an. bul maqset oqiwshilarda sen biliwin, islewin, isley biliwi kerek dep talap etedi. Sonin` menen birge balalar tek g`ana bu`gingi ku`nin oylap, bu`gingi ku`nnin` mashqalasi menen jasaydi, al erten`gi ku`nin oylamaydi.bul na`rse ta`rbiyanin` qiyinshilig`inin` en` tiykari bolip esaplanadi. Pedagog bu`gingi ku`nde jasap, keleshekti du`zedi. Bul a`lbette qiyin ha`m quramali jag`day. Pedagogikaliq miynettin` o`zgesheliklerinin` biri sonnan ibarat Suxomlinskiydin` pikiri boyinsha ol kishkene adamdi saqlawi ha`m qorg`awi kerek. Bul o`zine ta`n o`zgeshelik mug`allimnen u`lken pedagogikaliq sheberlikti talap etedi. Pedagogikaliq miynettin` ob`ekti adam. Jeke adam aqil, sezim, erk, isenim, o`zin-o`zi taniw uqsag`an psixikaliq protsessler qa`liplesedi. Pedagogikaliq xizmettin` ob`ektinin` o`zgesheligi to`mendegilerden turadi.
1. Adam ta`biyattin` o`li materiallari emes, ol belsendi, qaytalanbaytug`in jeke sipatlarg`a iye bolip atirg`an waqiyalarg`a o`zinshe qatnasi ha`m tu`sinigi bar jaratilis bolip tabiladi. Adam o`zinin` maqseti, motivi jeke minezine iye bolg`an pedagogikaliq protsesstin` qatnasiwshisi bolip tabiladi. Solay etip pedagogikaliq xizmettin` ob`ekti bir waqittin` o`zinde onin` sub`ekti boladi.
2.Mug`allim ba`rha`ma o`zgeretug`in ha`m o`siwshi adam menen jumis islesedi. Sonliqtan og`an qatip qalg`an bir ha`reket penen qatnas jasawg`a bolmaydi. Bul ju`da` qospali, turaqli do`retiwshilikti izleniwdi talap etedi.
3. Pedagoglar menen birge balag`a jas o`spirimge, balag`a oni qorshag`an barliq o`mir tosinnan ha`m ha`r qiyli bag`dardag`i ha`reketler ta`sir etedi. Sonliqtan pedagogikaliq miynet barliq ta`sirlerge o`zgerisler engizip beriwi tiyis.
Sub`ekt- ta`rbiyalaniwshig`a ortaliqtin` (mis pedagogtin`, ata-ananin` ja`ma`a`ttin`) ta`sir jasawi. Ta`rbiyalaniwshig`a ta`sir etiwdin` tiykarg`i qurali-mug`allimnin` jeke basi onin` bilimi, uqibi aqili. Oqiwshilar mug`allimnin` is ha`reketine, so`ylew ma`deniyatina bilimine , a`debine kiyiniw ma`deniyatina h.t.b. itibar bergen halda mug`allimler menen qatnas jasawg`a ha`reket qiladi. A`lbette mug`allim bunday jag`daylardi esten shig`armawi kerek. Ta`rbiyanin` basli quralina ha`r qiyli is ha`rekettin` tu`rleri miynet qatnas oyin oqiw kiredi.

5
Pedagogikaliq xizmet pu`tin bir komponentten turadi. Ol pedagogika ha`m psixologiya, mug`allimnin` is ha`reketindegi gumanistlik bag`dardi, kasiplik bilim ha`m uqipliq, pedagogikaliq etika ha`m pedagogikaliq texnika boyinsha ilimiy bilimlerdi o`zine sin`diredi. Mug`allim miynet xizmetinin` protsessinde o`z isinin` haqiyqiy sheberi boladi. Pedagogikaliq sheberlik- bul ba`rinende burin mektep aldinda turg`an siyasiy ha`m pedagogikaliq waziypalarg`a muwapiq pedagogikaliq sha`rayatlardi tabisli sheshiwge mug`allimdi shaqiratug`in ka`siplik bilim uqipliq ha`m ko`nlikpelerdi iyelewi.
Mug`allim hadal, isker tabanli reyimli boliwi, bul qa`siyetlerdi oqiwshig`a sin`diriwi tiyis, ol sawatli ha`m miynet su`ygish adam boliwi o`zinin` jumisin sheksiz su`yiwi, balalarg`a ata-analarinday qatnas jasawi tiyis. V.A. Suxomlinskiy mektepte mug`allimnin` miynetin awirsinatug`in birde bir pedagogtin` bolmawi kerekligin aytti.
Mug`allim adamdi su`yetug`in og`ada u`lken talantqa ha`m o`z miynetine ba`rinende burin onin` ruwxin sergekligin, aqilinin` aniqlilig`in pikir ju`rgiziwinin` tazalig`in, sezimler ug`imlilig`in uzaq jillar boyi saqlaytug`in balalarg`a sheksiz su`yispenshilikti iyelewi kerek, al bunday sipatlarsiz pedagog miyneti azapqa aylanip ketedi. Mug`allimnin` o`z miynetin ha`m balalardi su`yiw qa`siyetleri o`z miynetinin` sheberi boliwi ushin pedagogikaliq isbilermenlikti iyelew ushin imkaniyatlar jaratadi.
Ka`siplik bilim. Sheber mug`allimnin` bag`darlang`anlig`inin` negizinde eki umtiliwshiliq- o`zi oqitatug`in pa`nge qizig`iwshiliq ha`m balalar menen mu`na`sibette boliw talapshan`lig`i turadi. Ka`siplik bilim pedagogikaliq sheberliktin` teoriyaliq tiykari bolip esaplanadi. Mug`allim ilimiy bilimler sistemasin tu`p-tiykarinan iyelewi kerek. Pedagogika psixologiya pa`ni boyinsha bilimler pedagogikaliq sheberlikti iyelewde u`lken ro`l oynaydi. Mug`allim jiyi jiyi o`zi oqitatug`in predmet boyinsha bilimlerdi tan` qalarliq da`rejede iyelewi. Biraq oni oqiwshilarg`a jetkerip bere almawi mu`mkin. Ilim tiykarlari boyinsha bilimge iye bolg`ani menen ayirim mug`allimler klass penen baylanis jasay almaydi.Balalar menen qarama-qarsiliq payda etedi,eregisedi.Bunin` ba`rlig`i ta`rbiyashiliq uqipliliq haqqinda jeterli da`rejede bilimlerdi iyelemegenliginen derek beredi.Pedagogtin` ka`siplik bilimi tiykarinda pedagogikaliq uqip printsiplnr ha`m qag`iydalar ka`liplesedi.Bul printsip ha`m qag`iydalardi ha`r bir pedagog o`z ta`jiriybesi tiykarinda quraydi. Ka`siplik bilim metodologiyaliq (rawajlaniwdin`, ta`rbiyanin` nizamlilig`i), teoriyaliq, metodikaliq, texnologiyaliq jaqtan ka`liplesiwi kerek. Bunin` ushin rawajlang`an ka`siplik pikir ju`rgiziw,tan`lay biliw, aniqlay biliw uqibi kerek boladi.
Pedagogikaliq uqipliliq. Pedagogikaliq sheberliktin` en` bir a`xmiyetli elementinin` biri bul pedagogikaliq is-ha`reket uqipliliq bolip esaplanadi. En` a`xmiyetlisi jetekshi uqipliliqti tan`lap aliwdan ibarat bolip, olarsiz mug`allim o`z isinin` sheberi bola almaydi. Mug`allimnin` ka`siplik jumisinin` tabisli boliwi pedagogikaliq uqipliliqlarg`a baylanisli. Ol bir neshe komponentlerden turadi. Pedagogikaliq uqipliliqti biz sha`rtli tu`rde u`shke bo`lemiz.
Jeke uqipliliq, didaktikaliq uqipliliq ha`m sho`lkemlestiriwshilik uqiplilig`i.

Jeke uqipliliq balalarg`a beyimlilikten baslanadi. Beyimlilik degende biz balag`a su`yispenshilikti olar menen qarim-qatnasta boliwdi, balalarg`a jaqsi tilekler aytiwdi tu`sinemiz. Olarg`a ju`da` diqqatli ha`m

6
na`zik sezimli boliwi kerek. Uqipliliq ja`ne bir komponentten yag`niy sabirliliq ha`m o`zin-o`zi tuta biliwshilik. Mug`allim ha`r qanday jag`dayda o`zin sabirli tutiwi,diqqatli boliwi kerek, o`z temperamentin basqara aliwi, minez-qulqin qadag`alay biliwi ha`m olardi duris paydalaniwdi yaddan shig`armawi kerek.
Didaktikaliq uqipliliqqa tu`sindiriw,pikirdi aniq etip jetkeriw jatadi. Bunday uqipqa iye mug`allimler qiyin materiallardi a`piwayilastirip, awirdi jen`illestirip oqiwshilardin` sanasina toliq jetkerip bere aladi. Bunday jag`dayda oqiwshinin` psixologiyasin esapqa aliwi kerek. Xa`zirgi waqitta ha`r qiyli ilimpazlardin` izertlewlerine tiykarlana otirip pedagogikaliq xizmettin` alti jetekshi uqiplilig`in ko`rsetiwi mu`mkin.
1.Kommunikativlik yag`niy adamlarg`a jaqsi til tabiwshiliqta qatnas jasay biliw uqibi. 2. Pertseptiv kabilet-sezgirlik, empatiya, pedagogikaliq entuitsiya.
3.Erikli ta`sir jasaw ha`m logikaliq isendiriwge uqipliliq.

4. Ku`shli sezimge turaqliliq.yag`niy o`zin-o`zi basqara biliw uqiplilig`i. 5.Optimistlik boljaw uqibi.

6. Do`retiwshilikke bolg`an uqipliliq.

Ha`r bir mug`allim o`zinin` uqibin tekseriwdi qatnas jasay biliw uqibinan baslaw kerek. Sebebi balalar menen jaqsi til taba biliw ha`m qanaatlaniw sezimi o`z ka`sibine degen su`yispenshilikti qorg`ap qaladi. Uqipti qorg`aw ju`da` quramali sana ol tek ko`rgende esitkende payda bolmastan, al diqqat awdarilg`an ta`repke qaray qizig`iwshiliq artqanda, sonday-aq mag`liwmatlardi qayta islew boyinsha aqildin` ku`shli jumis islewinde payda boladi. Baqlaw ha`m ta`jiriybeler islew adamdag`i sezgirlik uqibinin` rawajlaniwina tiykar boladi. Sheber boliw degen so`z- bul pedagogikaliq protsesstin` barisin aldin ala boljaw. Bunda xesh qanday jasirin sir joq. V.A. Suxomlinskiydin` aytqaninday G`Aldi menen bala ju`reginin` ha`reketin biliw kerekG` .
Dinamizm- bul isendiriw ha`m biylep aliw uqibi, bul ishki energiya ta`sir etiw ha`reketlerinin` ha`r qiyli jan`asha usili.Dinamizm ku`shli sezimtalliq turaqliliq penen baylanisli. Pedagogtin` o`zin-o`zi basqara biliwi ku`shli sezimtalliq turaqlilig`in keltirip shig`aradi ha`m ol ha`r qanday jag`daylarda o`zin-o`zi basqara aliwina mu`mkinshilik beredi.
Optimistlik boljay biliwshilik jetekshi ka`siplik pedagogikaliq uqipliliqtin` baslawshisi bolip tabiladi. Optimizm – bul keleshekke iseniw, tabisqa iseniw, kewil xoshliq.
Pedagogikaliq texnika mug`allimlerge oqiwshilarg`a ha`m olardin` ata-analari menen qatnas jasag`anda duris jol-joba ko`rsetiw mu`mkinshiligin bildiredi. Balalar menen a`depli, sipayi qatnas jasaw, so`zlerdin` aytiliwi, mimikani, qol ha`reketin duris tan`lawdin` barlig`i pedagogkaliq texnika tu`sinigine kiredi. A.S. Makarenkonin` ko`rsetiwi boyinsha ( beri kel degen so`zdi 15-20 tu`rli dawis penen aytip u`yrengende bet a`lpetinde denesinde ha`m dawisinda 20 tu`rli biliner-bilinbes o`zgerislerdi islep u`yrengennen keyin ol xaqiyqi sheber bolg`an. A.S. Makarenkonin` aytiwi boyinsha pedagogikaliq texnika bul dawis basshiliq etiw iskusstvosi ko`z-qarastan paydalaniw sheberligi degen so`z.

7
Pedagogikaliq jag`day ha`m pedagogikaliq ma`sele. Pedagogikaliq ma`sele bul pedagogikaliq sheberliktin` tiykarg`i da`rejesi oni sheshiw pedagogtin` ka`siplik da`rejesin ko`rsetedi. Pedagogikaliq ma`sele bul payda bolg`an pedagogikaliq sitwatsiyani tu`siniw ha`m sheshiw jan`a da`rejege jetkeriw bolip esaplanadi. Barliq pedagogikaliq xizmet pedagogikaliq jag`daylardin` dizbeginen turadi. Olarg`a mug`allimler ha`m oqiwshilar ta`repinen oylamag`an jerde ha`m arnawli tu`rde du`ziledi.
Oqiw baslandi deyik. Klassqa keshikken oqiwshi kirip keldi. Bul pedagogikaliq jag`day u`yge tapsirmani tekseriw bir neshe oqiwshilar sabaqqa tayarlanbay kelgen- bulda sitwatsiya h.t.b. Bul barliq waqitta konfliktti ( kelispewshilikti) payda etpeydi. Biraq ku`tilgen na`rse menen xaqiyqatliq arasindag`i qarama-qarsiliq keltirip shig`aradi. Bul pedagogikaliq jag`daydi mug`allim tu`sinedi ha`m o`zi ushin ma`seleni payda etedi. Strategiyaliq ha`rakterde( oqiwshilarda juwapkershilikti, sho`lkemleskenlik sezimlerdi talay ta`rbiyalaw) taktikaliq ha`rakterde( bilimdi esapqa aliw ha`m tekseriw qurallarin islep shig`iw, sabaqti biliw iskerligin jetilistiriw) pedagogikaliq jag`dayda ( oqimag`anlardi, keshikkenlerdi sabaq waqtinda basqa jaqqa kewil bo`lgenlerdi qalay etip esapqa aliwg`a boladi. Bul jerde mug`allimnin` sheberligi ha`r qanday pedagogikaliq jag`daydi ma`selelerge aylandira biliw uqibinda ko`rinedi.
Solay etip pedagogikaliq xizmeti duris bag`darda basqarilg`an jag`dayda g`ana ha`r qanday sitwatsiya ma`selege aylaniwi mu`mkin. Ma`sele bir neshe sheshimge iye boliwi mu`mkin. Jaqsi na`tiyjege erisiw mug`allimnin` bilimine, kabiletine, texnikani iyelewine baylanisli boladi.