Baxriddinova n. M. Zaripova m. D

3
hajmda 0,5g qoldiq modda qolishi 
mumkin. 
Konsentratsiyasi 10 g/m
3
ga teng bo`lgan 1 tonna erituvchi moddaning
faollashtirilgan ko`mir yordamida ushlab qolish uchun bosimi 0,3-0,5 MPa ga teng bo`lgan 
2,0-3,5 tonna bug’, 30-50 m
3
sovutilgan (15
0
С) suv, 100-250 kVt soat elektr energiyasi va 
atigi 0,5-1,0 kg faollashtirilgan ko`mir sarflanadi. 
Ushbu 
raqamlardan 
xulosa 
shuki, 
adsorbsiya 
rekuperatsion 
qurilmalarida 
qo`llaniladigan ko`mirning miqdori kichik (atigi 0,5-1,0 kg) bo`lsa ham, ammo boshqa 
xarajatlar nihoyatda ko`pdir. Bu esa tozalangan havo yoki gazning narxini oshishiga olib 
keladi. Shuning uchun hozirgi paytda bunday qurilmalar faqat qimmatbaho moddalarni va o`ta 
zaharli moddalarni yutib olish va ularni rekuperatsiya qilish (ya`ni, ularni qayta ishlash) 
uchun qo`llaniladi. Bu qurilmalar yordamida soatiga 10 m
3
 dan 150 ming m
3
 gacha gaz yoki 

---

112 
havoni tozalab olish mumkin. Adsorbsiya usuli nafaqat erituvchi moddalarni (bug’larni, gaz va 
suyuqliklarni) ajratib olish uchun, balki havo yoki gaz tarkibidan zaharli moddalarni (uglerod 
sul’fidi C
2
S, xlor birikmalari, simob birikmalari, oltingugurt qo`sh oksidi SO
2 
va b.) ajratib 
olishga keng qo`llaniladi. 
Sinov savollari 
1. Sorbsiya deb nimaga aytiladi? 
2. Adsorobsiya va absorbsiya deb nimaga aytiladi? 
3. Desorbsiya va adsorbat deb nimaga aytiladi? 
4. Adsorbentlarning qaysi turlarini bilasiz? 
5. Adsorbsiya kattaligi (a) ni aniqlash nima uchun kerak va uning fizik ma`nosi nimadan 
iborat? 
6. Faollashtirilgan ko`mirning afzalliklarini sanab o`ting.