Bazalarni ifodalash va qayta ishlash uchun semantik model bilim

Tavsiya etilgan yondashuv

bet	3/10
Sana	24.12.2022
Hajmi	269.26 Kb.
	#1058483

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Bog'liq
semantik

4 Tariflangan shaxslarning tipologiyasi va ularning belgilari
Sintaktik turi boyicha
Strukturaviy asosda

2 Tavsiya etilgan yondashuv
Intellektual tizimlarda bilim bazalari va ma'lumotlar bazasini qayta ishlash mashinalarini
yaratishga taklif etilayotgan yondashuvning asosi
qaror integratsiyalashgan vazifalar, bor bilimlar bazalarining semantik modellariva rozi bo'ldi ular ma'lumotlar bazasini qayta ishlash mashinalarining semantik modellari bilim.
Kontseptsiyaning markazidaasosiy semantik model bilimquyidagi qoidalar mavjud:
• Intellektual tizim xotirasida bilimlar bazasining ichki tasviri formallashtirilgan semantik tarmoq shaklida semantik ifodalash shaklida amalga oshiriladi.

335

^• Bilimlar bazasi doirasida fan sohalarining aniq ^u^l^a^r^t^o^m^oⁿⁱ^{dan b}^el^g^il^angan^o^b^'e^kt^l^a^rⁿⁱ^{ng t}ⁱ^p^olo^gⁱ^y^asⁱtaqsimlanishi va bilimlar bazasida ko'rib ^v^{a ushbu b}^el^g^il^a^rⁿⁱ^{ng b}^el^g^il^angan^o^b^'e^kt^l^a^r^t^o'^g^'risⁱ^dagⁱchiqiladigan barcha fan sohalari va ularga mos ^ma^'l^um^o^t^l^a^rⁿⁱ^{ng t}^o'li^q^li^{k da}^r^a^j^asⁱⁿⁱ^aks^e^tt^ir^u^vc^hⁱtillarning semantikasini tavsiflovchi ^b^ili^m^l^a^r^bazasⁱⁿⁱ^{ng h}^o^z^ir^gⁱ^h^ol^atⁱ^b^il^{an b}^o^g^'li^q^li^gⁱontologiyalarning aniq ifodasi mavjud. ^x^a^r^akt^eri^;
• bilimlarni bilimlar bazasida tavsiflangan
^• Bilimlar bazasining ontologik tuzilishi predmet ^ob^'ektl^arnⁱ^ng^e^{ng muh}ⁱ^m^t^urⁱ^d^e^{b h}ⁱ^sob^l^a^y^d^ig^ansohalarining ierarxik tizimi va ularga mos ^v^{a b}^ili^m^l^ar^ti^po^l^og^iy^as^i,^b^ili^mga^t^aa^ll^uq^likeladigan ontologiyalar shaklida amalga ^munosaba^tl^{ar o}^'^rgan^il^adⁱ^{gan b}^ili^m^l^{ar bazas}^id^aoshiriladi. ^saq^l^anadⁱ^{gan barcha}^t^urdagⁱ^b^ili^m^l^arnⁱ^ng
^• ishlatilgan keng to'plam turlari ^pr^e^dm^et^sohasⁱⁿⁱ^v^{a on}^t^o^l^og^iy^asⁱⁿⁱⁱ^sh^l^{ab ch}^iqⁱ^s^h^.
_b_iliml_a_r_ba_z_a_s_i_n_i_shak_ll_ant_i_r_i_sh_.• bilimdan tegishli metabilimga cheksiz o'tish _Kontse_p_tsiy_ani_n_g_m_arka_zid_as_em_ant_i_k_m_ash_i_{na m}_o_d_eliimkoniyatini ta'minlash.
bilimlarni qayta ishlashquyidagi qoidalar mavjud:

Kompyuter tizimi xotirasida bil mlarni ichki

etilgan bilim bazalarini qayta ishlash ko'rib
• Ularning semantik modellari ko'rinishida taqdim _i_f_odala_{sh u}_c_hun_biz_m_o_{s t}_illar_n_i_n_gⁱ_oc_h_iq_oila_s_i_n_i
_chiqila_d_i_.taklif qilamiz, ularning har biri quyida ko'rib

•
chiqiladigan bilimlarni semantik ifodalash uchun asosiy tilning pastki tilidir va ularning har birining
_vaqtda_qa_yt_a_ishl_a_n_ga_n_b_iliml_ar_baza_si_ni_n_gsemantikasi. tegishli ontologiya bilan tavsiflanadi. semantik modelining hozirgi holatini aks
ettiradi. Semantik xotirada semantik tarmoq shaklida saqlanadigan bilimlar bazasini qayta ishlash jarayoni nafaqat ushbu semantik
tarmoq elementlarining holatini o'zgartirishga, Asosiy talab, taqdim etdi uchun
balki ko'rsatilgan elementlar orasidagi semantik ifodalashning rasmiy tili
^bog'laⁿ^is^hl^ar^ko^nfi^g^u^ra^tsiy^a^sini^o'zgar^tirⁱ^sh^gabilim, - bu bartaraf etish semantik ham qisqartiriladi. (ba'zi havolalarni o'chirish _h_ar_bir_i_nte_ll_e_k_tu_al_t_izi_mn_i_n_g_bili_m_baza_s_idagi

•
^va^bos^h^qalar^{ni y}^ara^{tish u}^c^hun).matnlarning ekvivalentligi. Shunday qilib, bilimning semantik ifodalanishini ushbu bilimlarni ifodalashning turli semantik shakllarining o'zgarmasligi sifatida talqin qilish mumkin.
Intellektual tizimlar xotirasida bilimlarni
ifodalash uchun asosiy ichki rasmiy til sifatida biz

•

O'rganish ob'ektlari ushbu xotirada
o'zimiz deb atalgan tilni taklif qilamiz.SC kodi( ko'rsatilgan jarayonlarni bajaradigan agentlar ^Sem^a^nt^ik^ko^m^p^yute^r^kodi⁾^.^Ra^smⁱ^{y nu}^q^t^ai^bo'lgaⁿ^p^re^d^{met s}^o^h^a^si^kⁱ^r^itil^ad^i.matnlar), to'plam-nazariy birlashmasi cheksiz

•
tuzilma bo'lib, barcha turdagi mavjudotlarning
_Ontologiyalar qurilgan va aniq tasvirlangan _t_av_s_i_f_lari_n_i_o_'_z_ic_h_iga_oladi.
qayta ishlangan bilimlar bazasiga kiritilgan
^se^maⁿ^ti^k^a^(s^p^etsif^ika^tsⁱ^y^aSC-kod matnlarining barcha sintaktik elementar
^t^u^s^hun^c^ha^l^a^r^{) M}^a^v^z^{u hu}^d^u^dla^r(atom) fragmentlaribelgilar
^s^emaⁿ^t^ik^xo^tⁱ^ra^d^a^ha^{l qili}^na^dig^an^ma^qs^adlimuvofiq ular (belgilangan ular) ^ja^ra^yonla^{r v}^a^v^azⁱ^fa^l^ar^v^a^b^u^j^aray^oⁿ^l^arnⁱ^a^ma^l^gasub'ektlar. Sktekstlarning bunday elementar

Rasmiy nuqtai nazardan, SC-kod semantik
^oshi^rad^igan^a^ge^nt^l^arnⁱⁿ^{g p}^r^ed^m^e^t^i.fragmentlari deyiladisc elementlari. ^K^omp^yu^t^{er ti}^zⁱ^mⁱ^xo^ti^ra^si^da^s^aq^l^aⁿ^adⁱ^ga^{n h}^artarmoqlar tilidir. Semantik tarmoqlar va ayniqsa
SC-kod matnlarining asosiy afzalligi - bu bilimlarni ifodalashning sintaktik va semantik jihatlarining kombinatsiyasi, bu qayta ishlashning hisoblash

_bilim [8].

[6, 7];
_un_i_ver_sal_v_ak_illi_k_o_nt_o_l_og_iy_a_si_ga_a_s_o_sl_anga_nmurakkabligini sezilarli darajada kamaytiradi. yagona sintaktik va semantik asosga keltirish _A_n'_a_n_avi_{y m}_a_tn_larda_{n sem}_a_nt_ik_t_ar_m_oqlarg_a

•
o'tishni kommunikativ funktsiyadan kelib chiqadigan lingvistik ortiqchaliklardan xalos bo'lish

emas bor

an'anaviy tillar,

lekin

•
_ob_'e_k_t_la_rn_in_g_a_sos_i_y_t_u_rlariga_m_{os ke}_ladiga_njarayoni deb hisoblash mumkinligini ta'kidlaymiz. ^o^nt^ologi^y^al^ar^o^ila^s^i;zarur qurish uchun rasmiy
dunyoning semantik ichki modeliga kiritilgan belgilarning bunday tipologiyasini ishlab chiqish. Yo'q aks
ettiruvchi bilimlar bazasi tarkibidan qutulish

336

Bu ortiqchaliklarga quyidagilar kiradi: matnning semantik jihatdan izohlanmaydigan bo'laklari -harflar, ajratuvchilar, ajratuvchilar, shaxslar belgisi bo'lmagan so'zlarni istisno qilish; belgilar sinonimiyasini istisno qilish; belgilarning omonimiyasini istisno qilish.

4 Ta'riflangan shaxslarning tipologiyasi va ularning belgilari
Tasniflash sc-elementlar balki bir necha jihatlarda - belgilarning o'z sintaktik tipologiyasi nuqtai nazaridan, bu belgilar bilan ifodalangan shaxslarning tipologiyasi nuqtai nazaridan (semantik jihat) amalga oshirilishi kerak; sc-elementning u bildirayotgan shaxs bilan munosabati tabiati nuqtai nazaridan; sc-elementning bilimlar bazasining hozirgi holatida mavjud bo'lgan ushbu sc-element bilan ko'rsatilgan ob'ekt haqidagi ma'lumotlar bilan aloqasi tabiati nuqtai nazaridan.
Sintaktik turi bo'yichabir guruhs elementlarga
bo'linadisc tugunlarivasc konnektorlari (yoylar– yo‘naltirilgan ikkilik bog‘lanish belgilari; sk-
qovurg'alaryo'naltirilmagan binarning belgilaridir ulanishlar).
Doimiylik-o'zgaruvchanlik asosida sc-
elementlar to'plamiga bo'linadisc-konstantalar(doimiysc-elementlar) vasc o'zgaruvchilari (o'zgaruvchilarsc-elementlar). sc o'zgaruvchining turi uning mumkin bo'lgan qiymatlari diapazoni bilan aniqlanadi.
Strukturaviy asosdabir guruhs elementlarga
bo'linaditashqi shaxslarning belgilari, sc-elementlar to'plamining belgilarivabelgilar
terminal mavhum ob'ektlar(ya'ni to'plam bo'lmagan mavhum ob'ektlar).

O'z navbatida, sc elementlar to'plamlarining

belgilar to'plamiga bo'linadi sc sinflari- sinf belgilari
sc elementlari,sc to'plamlari- sk-elementlar orasidagi bog'lanish belgilari, ularning har biri u
bilan bog'langan sc-elementlar to'plami sifatida
qaraladi;sc tuzilmalari- tuzilmalarning belgilari; har xil strukturaviy tipdagi umumiy holatda sc-elementlardan iborat.
Har birisc-tuzilishio'zida aks ettiradi bir guruhsc-elementlar, ulardan birini olib tashlash ushbu to'plamning yaxlitligini buzishga olib kelishi mumkin. Har birining ichidasc tuzilmalari uning elementlarining rollari aniq ko'rsatilgan. Sc-strukturalarning tipologiyasi va ularni spetsifikatsiya qilish vositalari [4] da batafsilroq ko'rib chiqiladi.
tomonidanvaqtinchalik belgisc elementlar
to'plamiga bo'linadidoimiy belgilar sub'ektlarva
vaqtinchalik shaxslarning belgilari.
Ob'ektlarning tipologiyasi va ularning belgilari [3] da batafsilroq ko'rib chiqiladi.

Download 269.26 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10