Bazasi boshqarish

Ma’lumotlar xavfsizligi modellari 
Xavfsizlik modeli kompyuter (axborot) tizimining modeli, 
axborotning tahdidlardan himoyalanganlik mezonlari, prinsiplari, 
cheklanishlari va maqsad funksiyalari, tizimning xavfsiz ishlashining 
formallashtirilgan qoidalari, cheklanishlari, algoritmlari, sxemalari va 
mexanizimlarini o‘z ichiga oladi: 
Aksariyat xavfsizlik modellari asosida kompyuter tizimlarini 
subyekt-obyekt modeli yotadi, xususan, avtomatlashtirilgan axborot 
tizimlarining yadrosi sifatidagi ma’lumotlar bazasi ham. Kompyuter 
tizimlarining ma’lumotlar bazasi ma’lumotlar bazasining subyektiga, 
(mohiyatan aktiv) ma’lumotlar bazasining obyektiga (mohiyatan 
passiv) va subyektlar xarakati natijasidagi obyektlar ustidagi 
jarayonlarga ajratiladi 
Axborot tizimlari ishlashi xavfsizligining ikkita eng muhim prinsipi 
ma’lum: 
1. obyektga nisbatan barcha subyektlar va jarayonlarning 
identifikatsiyasi va autentifikatsiyasi; 
2. obyektga nisbatan subyektlar vakolatlarini cheklash va 
ma’lumotlar ustidagi har qanday vakolatlarni tekshirish shartligi. 
Mos holda MBBT yadrosi strukturasida ma’lumotlarni 
ishlashning barcha jarayonlarida belgilangan xavfsizlik siyosatini 
amalga oshiruvchi, xavfsizlik monitori (serveri,menedjeri, yadrosi) 
deb ataluvchi qo‘shimcha komponent ajratiladi (Trusted Computing 
Base – TCB). Ushbu komponent ma’lumotlarni ishlashning barcha 
jarayonlarida xavfsizlikning ma’lum siyosatini amalga oshiradi. 
Ma’lumotlarni himoyalash usullari 
Ko‘pchilik foydalanuvchi rejimda ishlashda ma’lumotlarni 
ruxsatsiz foydalanishdan himoyalash alohida dolzarblikni kasb etadi. 
Ma’lumotlar bazasidan foydalanishni boshqarishning turli usullari 
mavjud. Ushbu usullar xavfsizlikning turli darajasini ta’minlaydi. 

---

186 
Ularning ba’zilari har qanday axborot tizimiga, boshqalari esa 
muayyan MBBTga taalluqli.
Ma’lumotlar bazasini shifrlash. Ma’lumotlar bazasini shifrlash 
himoyalashning eng oddiy usuli hisoblanib, unda ma’lumotlar bazasi 
faylining ko‘rinishi o‘zgaradi va uni standart xizmatchi dasturlar yoki 
matn redaktori yordamida o‘qib bo‘lmaydi. Shifrlash, odatda, 
ma’lumotlar bazasini elektron uzatishda yoki tashqi eltuvchida 
saqlashda ishlatiladi.