Belgilerge ataq beriw usılları. Belgilerge ataq beriw eki gruppaǵa bólinedi: ob'ektiv hám sub'ektpv usıllar

2-shınıǵıw
Belgilerge ataq beriw usılları. Belgilerge ataq beriw eki gruppaǵa bólinedi: ob'ektiv hám sub'ektpv usıllar.
Ataq beriwdiń ob'ektiv usıllarında eger belgiler organlardıń sanı menen belgilensa (ituzum gullilarda dáslepki tupgul payda bolgunga shekem japıraqlarınıń sanı, kapustaboshidagi japıraqlardıń sanı, pomidor mevasidagi máwsimler sanı ) bunda esap ki- tobdan paydalanıladı. Salmaǵı yamasa formasına qaray baha berilgende ólshew ásbapları járdeminde (chizgich, tárezi, shtangentsirkul') anıqlanadı. Áne sol usıl menen baha berilgende belgilerdiń muǵdarı ózgerislerdiń sanı menen yamasa procent esabinde ańlatpalanadı. Birpara belgiler bir neshe ret ólshew hám tartıw járdeminde anıqlanadı (forması, japıraqlar hám miywelerdiń indeksi, kapustaboshining qısıqlıǵı ).
Qalıs usıllar menen anıqlanǵanda belgilerdiń nátiyjesi anıq kórsetiledi. Lekin bunday etilgende kóp waqıt ketedi hám sub'ektiv usıllarǵa qaraǵanda kóp miynet talap etedi. Ob'ektiv usıllar selektsiya procesiniń aqırǵı basqıshlarında, yaǵnıy birdey selektsiya úlgileri muǵdarı kóp bolmaǵanda jaqsı nátiyje beredi.
Seziw aǵzaları (kóz menen anıqlaw, iyiskelew, dám biliw) járdeminde anıqlanatuǵın usıllar sub'ektiv usıllarǵa kiredi. Bunday halda belgilerdiń qanshelli anıq kórinetuǵın bulishi sezim sezimge qaray anıqlanadı. Sub'ektiv usıllar menen ataq beriwdi qanshelli anıqlıǵı seziw aǵzalarınıń bayqaǵıshlıǵına, uzaq waqıt islegende olardıń sharshaw dárejesine hám de aqıl etiwdiń individual qásiyetlerine baylanıslı. Eger sınaqtı bir neshe kisi alıp barǵan bolsa, nátiyje jáne de anıqlaw boladı.
Ataq beriwdiń sub'ektiv usılları úlgilerdiń reńi, ta'mi hám basqa belgileri anıqlanıwı kerek bolǵanda jumıs beredi. Shunki bul belgilerdi qalıs usıllar járdeminde anıqlaw qıyın. Belgiler nátiyjeleri sub'ektiv usıl menen anıqlanǵanda úsh ball hám kóbinese bes ball sisteması járdeminde anıqlanadı. Ósimliklerdiń morfologiyalıq belgileri (ósimlik tupining tipi, shoxlash xarakteri, japıraq shapalog'ining kesilgenligi, japıraq yonligining forması, sertukligi) miywelerdiń reńi hám qanshelli toq reńde ekenligi, ósimlik japıraqları, túbirmevalarning reńi de sub'ektiv jol menen, kóz járdeminde anıqlanadı. Selektsiya materialı hádden tıs kóp bolǵan selektsiya procesiniń túrli basqıshlarında ádetde qalıs usıllar jolı menen bahalanatuǵın belgilerdi anıqlaw ushın da, kóz menen bahalaw usılınan paydalanıladı. Kóz menen anıqlaw usılınıń anıqlıǵın asırıw ushın kóbinese shkalalardan paydalanıladı. Yaǵnıy, belgiler- dıń barǵan sayın artıp barıwı yamasa azayıp barıw dárejesin kórsetetuǵın usıldan paydalanıladı. Shkalalar qaǵazda, qalıń qaǵazda sızıp kórsetiledi (materialdıń reńin anıqlaw ushın túrli reńlerde, formasın, japıraq shetleriniń formasın anıqlaw ushın suwretke salıw aqshası menen tariyplanadi) yamasa tiri materialdan paydalanıp dúziledi (1, 2, 3-súwretler).
Orgonoleptik sub'ektiv ataq beriw ónimlerdiń mazasini anıqlawda jumıs beredi. Degustatsiya, yaǵnıy tatib kóriw tez usıl esaplanadi hám kóbinese birdan bir usıl esaplanadı. Shunki ónimlerdiń mazalı ayırım azıqa elementlarınıń normaigagina emes, bálki olardıń qatnasına, az muǵdarda sonda da jupar elementlardıń bar ekenligin, sonıń menen birge egindiń konsistentsiyasini ańlatadı hám taǵı basqa.
Sub'ektiv ataq beriw usılınıń taǵı bir unamlı tárepi sonda, bunda process tez atqarıladı. Usınıń menen bir qatarda kóp sanlı ósimliklerdi anıqlaw múmkin boladı. Salbin tárepi bolsa bul usıldıń anik- lik dárejesi ol ^adar úlken emes.



1-Рacм. Сабзи илдизмевалари ўзаги катта-кичиклигини кўрсатув-
чн даража (белгиловчи ўлчам):
1- жуда кичик; 2-кичик; 3-ўртача; 4- катта; 5-жуда катта.





2-расм. Ош лавлаги илдизмеваларида ҳалкалари кўринишини тасвирловчи ўлчам:
1-ҳалқалар; 2-сеэилар-сеэилмас даражада; 3-ўртача кўринишга эга;
4-яққол кўриниб туради: 5-жуда яққол кўрингэн; 6-энг aниқ кўринган ҳал- қалар; 7 -эти деярли о^.

1-турснз: 2-турларнн майда белгилари; 3-турларнн йирнк белгнлари; 4-йирнк уяли тур; 5-майда уяли тур: 5-тошсака косаси
гулсимон тур; 7-узуқ-узуқ тур; в-мева буйича йирик уяли тУр; ’ " 9-КУшалоқ тур.
3-súwret. Uruglik qıyar mıywesi ústindegn túrlern xillarn: