Ben Koen va Djerri Grinfild 1960 yillarning oxirida Bermingtonda (aqshning shimoli-harbida) maktabda birga o‘qishgan

AKSH va Kanada urtasidagi erkin savdo tugrisidagi kelishuv. Sunggi 30 yil ichida ikki mamlakatning iktisodiy xamkorligi turli kurinishga ega bulgan. 1965 yildan beri avtomobil sanoati maxsulotlari savdosi tugrisidagi Kelishuvga amal kilib kelinmokda. Kelishuvda ikkala tomon vakillari ushbu tarmok maxsulotlarining belgilangan turlari bilan bojxona tulovisiz savdo kilishlari kuzda tutilgan. 80-yillarning boshida kora metallurgiya va tekstil sanoati maxsulotlari bilan erkin savdo kilish imkoniyatlari muxokama kilingan. Bu esa uz navbatida ikki mamlakat urtasida savdoni umuman erkin tarzda olib borish imkoniyatlarini kurib chikishga turtki bulgan. 1987 yilda bulib utgan muzokaralarda savdodagi cheklashlarni umuman olib tashlash tugrisida fikr yuritilgan. AKSH Kanada xukumatining uz korxonalariga berayotgan subsidiyalari xajmining ortishidan, shuningdek sezilarli darajadagi investitsion resurslardan xavotirda edi. Kanada esa, uz navbatida, amerikalik ishlab chikaruvchilarni kanadalik rakobatchilardan ximoya kiluvchi konunlarni bekor kilinishini talab kilgan. Kanadaliklar savdodagi muammolarni echish uchun amerikaning tenglashtiruvchi kompensatsion bojlari va dempingga karshi konunlaridan kura xalkaro tribunalga murojaat kilishni afzal xisoblardilar. Amerika bozoriga kirishda engilliklarga erishgandan sung kanadalik ishlab chikaruvchilar ishlab chikarish masshtabining usishi tufayli xarajatlarni 20 foizga kamayishiga umid kilishlari mumkin edi.
Dastlabki muxokamalar 1989 yilning 1 yanvaridan kuchga kirgan AKSH va Kanada urtasidagi erkin savdo tugrisidagi Kelishuvning imzolanishiga yul ochib berdi. Lekin shundan sung xam ba’zi bir xavfsirashlar, koldiki, ularni kanadaliklar kuyidagicha izoxladilar: 1) mamlakat uz madaniyatining takrorlanmasligini yukotadi; 2) zuravonlik xukmronlik kilayotgan jamiyat bilan boglanib koladi; 3) tezligini yukotayotgan poezdning oxirgi vagoni bulib koladi; 4) tashki siyosat yuritishda mustakillikni yukotadi; 5) Kushma SHtatlar tomonidan siyosiy va iktisodiy jixatdan ezib tashlanadi. AKSHda, ayniksa Urta Garbda, ba’zi bir siyosatchilar maxsulotlarning katta kismi Kanadaga ketib kolishidan xavfsiragan. Ikki davlat bozorining kengayishi natijasida dinamik effektlar tufayli AKSHda 750 mingta, Kanadada 150 mingta kushimcha ishchi urni paydo bulishi taxmin kilingandi. Mutaxassislarning ba’zilari yirik masshtabli ishlab chikarishning AKSHga kuchishini, ba’zilari esa Kanadaga kuchishini bashorat kilardilar. Birok ikkala bozorda Evropa Xamjamiyatidagiga nisbatan tovar cheklanishlari kamligi sababli 15 foizdan kattarok xajmdagi bozor tashkil kilishi kerak edi.
YUkorida eslab utlganidek, AKSH va Kanada urtasidagi savdo ayirboshlashi jaxondagi ikkitomonlama savdo munosabatlarining eng yirigi xisoblanadi. Kanada — AKSHning birinchi rakamli savdo sherigi bulib, importning 20 foizini, ya’ni Evropa Xamjmiyatidan bir oz kam kismini tashkil kiladi. AKSH —Kanadaga eng kup tovar etkazib beruvchi davlat bulib, importning 70 foizini amerika tovarlari tashkil kiladi (Kanada eksportining 78 foizi esa AKSHga yuboriladi).
Garchi Amerikaning Kanadaga eksportining 73 foizi kelishuv imzolanmasidan oldin xam bojxona tulovisiz amalga oshirilgan bulsada, erkin savdo tugrisidagi Kelishuvda 1998 yilga kelib barcha cheklashlarni yuk kilish kuzda tutilgan edi. SHu bilan bir paytda xar bir davlat uzining tashki tariflarini mustakil ravishda belgilashi mumkin edi. Ikki tomonlama munosabatlarning butunligini saklab kolish maksadida erkin savdo tugrisidagi Kelishuvda kelib chikish koidalari, ya’ni chegarani kesib utganda maxsulot ishlab chikarilgan joy kursatilishi kuzda tutilgan. SHu yul bilan Kelishuvda kursatilmagan tovarlarning bir davlatdan ikkinchisiga utishining oldini olish maksad kilingan edi. Etkazib berishda boshka davlatlik eksportchilar katnashishi mumkin bulgan tovarlar ruyxati xam kengaytirilgan. Kelishuv imzolangunga kadar xam investitsiyalarning ikki tomonga utishi katta bulgan (1988 yilda 79 mlrd. dollar) xamda xizmat kursatish keng tarkalgan bulsada, unda investitsiya jarayonini erkinlashtirish xamda amerika firmalarini Kanada bozoriga, kanada firmalarini Amerika bozoriga kirishini engillashtirish kuzda tutilgan edi. Kelishuvda muammoli vaziyatlarni xal kilish mexanizmi krsatilgan. Bu mexanizmga kura savdo komissiyasi tashkil kilinib, unga shartnomala punktlarini talkin kilish va kullashda yuzaga keladigan muammolarni xal kilish vazifasi topshirilgan. Komissiya tenglashtiruvchi kompensatsion bojlari va antidemping masalalari, shuningdek moliyaviy xizmatdan tashkari barcha kelishmovchiliklarni kurib chikishi mumkin edi. Nizolarni xal kilish mexanizmi shikoyat kelib tushganlan sung sakkiz oy muddat ichida kurib chikishni kuzda tutgan.
Vakti kelib erkin savdo tugrisidagi Kelishuvda yangi muxim bulimlar paydo buladi, lekin xali bu xakida gapirishga biroz erta. Kanada sanoatining ba’zi tarmoklari samarali bulsa, ba’zilari samarasizdir. Firmalarning bozorda uzlariga makbul keladigan kidirishlari natijasida firmalar bir-biriga kushiladi, samarasiz korxonalar yopiladi. Ikkala davlatdagi bosh kompaniyalar ikkala bozorda xizmat kursatish uchun kurash olib boradilar xamda ishlab chikarishni ratsionalizatsiya kilish xakida karor kabul kiladilar. Kanadaning 25 ta yirik korporatsiyalari xozirda davlat korporativ aktivlarining 35 foizini nazorat kilayotganligi sababli sanoatda konsentratsiyaning oshishi xavotirga asos bulmokda.