Ben Koen va Djerri Grinfild 1960 yillarning oxirida Bermingtonda (aqshning shimoli-harbida) maktabda birga o‘qishgan

Meksikaning kushilishi. Oxirgi yillarda Meksikada bir kancha muxim uzgarishlar ruy berdi. 1986 yilda u BST (GATT)ga kushildi xamda tarif va notarif tusiklarni yuk kilishga kirishdi. Bungacha savdodagi boj tulovlari 35 dan 100 foizgachani tashkil kilardi. Meksikaning prezidenti bulgach Karlos Salinas de Gortari mamlakatning XXI asrni munosib tarzda karshilashi uchun iktisodiyot tizimini kayta kurishga karor kildi. U davlat idoralarida ishlovchilar sonini kiskartirdi, neftning yagona eksport manbai ekanligidan voz kechib iktisodiyotni diversifikatsiya kildi xamda korxonalarni xususiylashtirishni boshladi. 1989 yilda u milliy iktisodiyotga xorijiy investorlar tomonidan kapital kiritilishini liberalizitsiya kildi xamda Meksikaning yirik tashki karzi xususida muzokaralar olib bordi. SHarkiy Evropa mamlakatlariga tashrifdan sunggina prezident Evropa va Osiyoning ekspress tezligida rivojlanayotgan davlatlari bilan rakobatlashish uchun xali kup ish kilish kerakligini tushunib etdi. U Meksikada isloxotlarni tezlashtirish xakida karor kabul kildi.
AKSH bilan tashki savdo tugrisidagi muzokaralar 1990 yilda boshlandi. Keyinchalik Kanada xam bu muzokaralarning doimiy katnashchisiga aylandi. Meksika AKSHga xam Kanadaga xam kup narsani taklif kilishi mumkin. Meksika konstitutsiyasida neft sanoatiga xorijiy investitsiyalar kiritilishi ta’kiklanganligiga karamay u SHimoliy Amerikaning neftga bulgan extiyojini bir uzi kondirishi mumkin.
Bundan tashkari Meksika — iste’mol tovarlari uchun juda katta potensial bozordir. 1988 yilning urtalarida mamlakat axolisining soni 83,7 mln. kishi edi; tugri, axoli jon boshiga YAMM darajasi buyicha Meksika (1760 dollar) urta mamlakatlardan pastda edi. Ish xakining usishi bilan Meksikada keng qamrovli iste’mol bozori vujudga kelishi kerak.
Amerikaning yirik kiyim-kechak ishlab chikaruvchi kompaniyasi raxbari kuyidagi muloxazalarni bildirgan edi: «Naxotki biz butun bir ishlab chikarishni mexnatkashlari turli xukuk va imtiyozlardan maxrum bulgan davlatga kuchirib utkazsak? Naxotki kompaniyada 20 yil mexnat kilgan amerikalik ishchini ishdan bushatib Meksikaga kuchib utish va u erda 16 yoshli bolakayni ishga olish adolatli bulsa?»
Bir kator kompaniyalar xozrida Meksikadagi ish xakining pastligidan foyda kurmokdalar. Maslan, «Djerold Elektroniks» (Jerrold Electronics) firmasi Kanzas-Sitidagi zavodini yopib, soatiga 9 dollardan xak tulayotgan 190 ishchisini ishdan bushatdi va Meksikaga kuchib utib xuddi shu ish uchun soatiga 1 dollardan xak tulamokda. «Djeneral Motors» firmasining Ogayo shtatidagi filiali turli xil detallarni ishlab chikarib Meksikadagi yiguv konveyeriga yuboradi. U erda ishlab xarajatlarining pastligi sababli kompaniya AKSHdagi zavodida 8400 ishchi urnini saklab kolgan xolda umumiy xarajatlarni sezilarli darajada kamaytirishga erishdi. Erkin savdo tugrisidagi Kelishuv kup mexnat talab kiluvchi maxsulot ishlab chikaruvchi yirik firmalarga (maxsulot tannarxining 30 foizi ish xakiga tugri keladi) nisbatan arzonrok ishchi kuchi va detallarga yul ochdi. Ilgari ximoya kilingan sanoat tarmoklari, jumladan neft sanoatiga xam xorijiy investitsiyalar okimining usishi kutilmokda. Kuplab kushimcha ish urinlarining paydo bulishi Meksikadagi siyosiy axvolni barkarorlashtirishga xizmat kilishi mumkin.
Birok shuni unutmaslik kerakki, ish xaki past bulgan joylarda ish urinlari kiskarishi xam kupayadi. Iktisodiyotningn ba’zi tarmoklarida, masalan kishlok xujaligida tizimni kayta kurish kiyinchiliklar bilan utishi mumkin. Meksika jaxonda eng kup avokado etishtirvchi mamlakat xisoblanadi, birok proteksion konunchilikning aybiga kura AKSHga bir dona xam meva junatilmaydi. AKSH va Kanada kasaba uyushmalari past ish xakiga ega bulgan ish urinlarining yukolishidan zarar kuradilar. Rakobat kuchayib, ishlab chikaruvchilarning xayotini murakkablashtiradi va xaridorlar uchun ayni muddao buladi; savdoga ta’sir bir maromda bulmaydi: chegaraga yakin xududlar chegaradan uzokda joylashgan xududlardan kura kuprok yutukka ega buladilar. Erkin sado tugrisidagi muzokaralarda kurib utilgan yana bir masala atrof-muxitga kursatilgan salbiy ta’sir xakida edi. Mexiko shaxrining uzida va yirik investitsiyalarni kabul kilishga xozirlik kurayotgan AKSH bilan chegaradosh shaxarlarda ifloslanish darajasi juda yukoridir. Gap shundaki, Meksika xujaligiga kiritiladigan investitsiyalar atrof-muxitni yanada ifloslanishiga sabab buladi.
Bir muddat kanadaliklar uzlarini kamsitilgan xisobladilar. CHunki ularning nazarida AKSH va Meksika muzokaralar chogida ularni bir chekkaga surib kuyganday tuyulgandi. Bu xakda bir jurnalist shunday deb yozgan edi: «AKSH uz kushnilari bilan aloxida-aloxida kelishib olmokchi: avval Kanada bilan uning zaxiralaridan foydalanish, keyin esa Meksika bilan uning arzon ishchi kuchidan foydalanish xakida. Ikkala kichik xamkorlar bilan bir paytning uzida muzokara yuritish kushimcha kiyinchiliklar tugdirar edi».