Berdaq nomidagi qdu chimboy fakulteti matematika yonalishi 1a-kurs bosqichi talabasi qoyshibaev aqilbekning ozbek tilining sohada qollanilishi fanidan “leksikalogiya” mavzusida prezentantsiya ishi

Shunday qilib, so’z voqelikdagi biror narsani, voqeani, hodisani nomlaydi. Ana shu jarayonida so’zning ma’nosi shakllanadi. Leksik ma’no boshqa ma’nolarga qaraganda konkret va individualdir. Har bir leksik ma’no muayyan bir so’zga tegishli bo’ladi va tilda virtual, ya’ni umumlashtiruvchi, mavhum holatda yashaydi. Masalan, qanot so’zi orqali qushlarning, samolyotning qanotlarini tushunish mumkin. Dasta so’zi orqali ketmonning, belkurakning, choynakning ma’lum bir moslamasini tushunamiz. So’zning leksik ma’nosi xususida gap borganda, dastlab uning tildagi va nutqdagi ma’nolarini farqlamoq darkor. So’zning umumlashgan va nisbatan mavhum ma’nolari tilga oid bo’lib, ular lug’aviy ma’no deb ataladi. Har bir so’zning konkret ma’nosini faqat nutqda belgilash mumkin.

• Shunday qilib, so’z voqelikdagi biror narsani, voqeani, hodisani nomlaydi. Ana shu jarayonida so’zning ma’nosi shakllanadi. Leksik ma’no boshqa ma’nolarga qaraganda konkret va individualdir. Har bir leksik ma’no muayyan bir so’zga tegishli bo’ladi va tilda virtual, ya’ni umumlashtiruvchi, mavhum holatda yashaydi. Masalan, qanot so’zi orqali qushlarning, samolyotning qanotlarini tushunish mumkin. Dasta so’zi orqali ketmonning, belkurakning, choynakning ma’lum bir moslamasini tushunamiz. So’zning leksik ma’nosi xususida gap borganda, dastlab uning tildagi va nutqdagi ma’nolarini farqlamoq darkor. So’zning umumlashgan va nisbatan mavhum ma’nolari tilga oid bo’lib, ular lug’aviy ma’no deb ataladi. Har bir so’zning konkret ma’nosini faqat nutqda belgilash mumkin.

Masalan, Yo’lingizdan

• Masalan, Yo’lingizdan
•  
• qolmang. Men mashimga minib jo‘nadim. Keltirilgan misollardagi yo’l va minib so’zlariga e’tibor beraylik. Bu so’zlar ayni pavtda o’z lug’aviy ma’nolaridan ancha yiroqlashgan, chunki bu o’rinda / ish so’zi bilan, minib so’zi esa o‘tirmoq so’zi biian ma’nodosh bo’lib kelmoqda. Ba’zan nutq jarayonida so’zlarmng lug’aviy ma’nosi me’yor darajasidan chiqib ketishim ham kuzatish mumkin. Masalan, yuragi yorilayozdi, qulog’i og’ir, ichiga o’t tushdi kabi iboralarda yoritmoq, og’ir, o’t tushmoq kabi so’zlaming ayni paytdagi leksik ma’nolari ularning lug’aviy ma’nolariga to’g’ri kelmaydi, shunday qilib, so’zlarning leksik ma’nolarini quyidagi turlarga bo’lish mumkin: