Berdaq nomidagi qoraqalpoq davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiyot fakulteti «moliya» kafedrasi

Foydalanilgan adabiyotlar ruyxati____________________________________73 

 

---

Kirish 

Mavzuning 

dolzarbligi. 

O`zbekiston 

mustaqillikning 

dastlabki 

kunlaridanoq  tashqi  iqtisodiy  faoliyatni  kengaytirib,  qator  xalqaro  moliyaviy 

institutlar  (XMI)  va  xorijiy  banklar  bilan  o`zaro  manfaatli  aloqalar  o`rnata 

boshladi.  Tashqi  iqtisodiy  faoliyatni  erkinlashtirish,  kengaytirish  uchun  huquqiy 

asoslarini  yaratib  bergan  asosiy  qonun  hujjatlari  qabul  qilindi.  Ko`plab  Prezident 

Farmonlari  va  hukumat  qarorlari  ishlab  chiqildi.  Ular  tashqi  iqtisodiy  aloqalarni 

amalga  oshirish,  tashqi  iqtisodiy  faoliyat  sohasida  xalqaro  shartnomalar  tuzish  va 

ularni  bajarish  uchun  asosiy  shart-sharoitni  yaratish,  xorijiy  kredit  liniyalarini 

investitsiya loyihalarini moliyalashtirishga faol jalb qilish imkonini berdi.  

Shuni  ta`kidlash  joizki,  O`zbekistonning  XMIlar  bilan  aloqasi  ham  uzoq 

muddatli, ham qisqa muddatli ahamiyatga ega bo`lgan eng muhim vazifalarni birga 

qo`shish  maqsadlaridan  kelib  chiqib  amalga  oshiriladi.  Bunda,  birinchidan, 

O`zbekistondagi barcha xo`jalik sub`ektlarining tashqi dunyo bilan o`zaro aloqalari 

uchun teng huquqli va milliy manfaatlarga mos keladigan shart-sharoitlar yaratish 

asosida  xalqaro  valyuta-moliya  va  savdo  mexanizmlariga  qo`shilish  nazarda 

tutiladi.  Ikkinchidan,  respublikaning  joriy  muammolarini  hal  etishga  bevosita 

kqmaklashish,  mavjud  xalqaro  tajriba  asosida  moliyaviy,  texnikaviy  yordam  va 

maslahatlashuv  yo`li  bilan  o`tkazilayotgan  islohotlarni  qo`llab-quvvatlash  ko`zda 

tutiladi.  

XX  asrning  sunggi  yillarida  sobik,  Ittifokning  parchalanishi,  mamlakatlar 

urtasida  iktisodiy  va  siyosiy  alokalarning  sifat  jixatdan  yangi  boskichga  chikishi, 

milliy xujalik alokalarining integratsiyalashuvi bilan globalizatsiya jarayonlarining 

jadal-lashuvi  yuz  berdi.  Globalizatsiya  natijasida  jaxon  xujaligining  tarkibiy 

kismiga  aylanib  borayotgan  mamlakatlarning  soni  ortib  bormokda.  Bu  milliy 

darajadagi  xukukiy,  iktisodiy  xamda  texnologik  tusiklar  yo`qolishiga,  uning 

o`rniga  xalkaro  iktisodiy  xujalikning  umumiy  iktisodiy  konuniyatlari  va  xalkaro 

xujalikning funktsional alokalarini tatbik, etilishiga olib kelmokda. 

Mamlakatlar xayotidagi globalizatsiya — iqtisodiy munosabatlardagi tovarlar, 

xizmatlar,  kapital  xamda  fond  bozorlaridagi  savdo  va  siyosatga  doir  tartiblarning 

---

tobora  erkinlashuvi  orkali  namoyon  bulmokda.  Tashqi  savdo  alokapari 

erkinlashtirilayotgan  mamlakatlar  soni  yil  sayin  ortib  bormoqda.  Bu  haqida 

Prezidentimiz  I.  A.  Karimov  «Iqtisodiyotimiz  tarkibidagi  chuqur  o`zgarishlar 

mamlakatimiz  eksport  salohiyatini  mustahkamlash,  eksport  hajmini  barqaror 

oshirish  va  uning  tarkibida  ijobiy  o`zgarishlarga  erishishda  eng  muhim  omilga 

aylandi. 

Jahon  bozoridagi  kon`yunkturaning  beqarorligiga  qaramasdan,  2013  yilda 

eksport  hajmining  o`sishi  10,9  foizdan  iborat  bo`ldi.  Tashqi  savdo  faoliyatidagi 

ijobiy  sal`do  1  milliard  300  million  dollarni  tashkil  etdi.  2013  yilda  qimmatbaho 

metallar  narxining  keskin  pasayganiga  qaramasdan,  mamlakatimiz  oltin-valyuta 

zaxirasi o`tgan yil davomida 2 foizga ko`paydi. 

 So`nggi  yillarda  eksport  tarkibida  raqobatdosh  tayyor  mahsulotlar  ulushi 

barqaror sur`atlar bilan o`sib borayotgani yaqqol ko`zga tashlanmoqda. 2013 yilda 

umumiy  eksport  hajmining  72  foizdan  ortig`i  tayyor  tovarlar  hissasiga  to`g`ri 

kelgani  iqtisodiyotimiz  diversifikatsiya  qilinayotganining  yaqqol  dalolati,  desam, 

xato bo`lmaydi» deb ta

kidlaydi.