Berdaq nomidagi Qoraqalpoq Davlat universiteti Sanatshunoslik fakulteti Amaliy psixologiya yo'nalishi 3-kurs talabasi Abdikalikova Dinaraning Yuridik psixologiya fanidan tayyorlagan Mustaqil ishi

Berdaq nomidagi Qoraqalpoq Davlat universiteti Sanatshunoslik fakulteti Amaliy psixologiya yo'nalishi 3-kurs talabasi Abdikalikova Dinaraning Yuridik psixologiya fanidan tayyorlagan
Mustaqil ishi.
Tayyorladi:Janabayeva Raxima
Tekshirdi:Bektursinova Lola
Mavzu: Sudlangan mahkum shaxsni psixologik o'rganish, uning sud tomonidan tayinlanadigan jazo chorasiga munosabati.

Reja:

• Jinoyatchi shaxs tushunchasi.
• Jinoyatchilik tushunchasi va uning belgilari.
• Jinoyatchi shaxsga xos psixologik xususiyatlar.

Jinoyatchi shaxs kim?

• «Jinoyatchi shaxsi» ko’p qirrali tushuncha bo’lib, bir qator fanlarning o’rganish obyekti hisoblanadi. Uni nafaqat psixologlar, balki yuristlar ham predmet obyekti sifatida o’rganadilar. Jinoyatchi shaxs psixologiyasi haqida bir qator psixolog (M.I.Yenikeyev, O.L. Kochetov, Yu.V. Chufarovskiy, Yu.L. Vasilyev va boshq.) olimlar ilmiy adabiyotlarda o’z fikrlarini bildirganlar.

Jinoyatchi shaxsi – jinoyatchining asosiy intellektual-ma’naviy
xislatlari, ruhiy va jismoniy holatining majmuidir.
Jinoyatchi shaxsi
to’g’risida har tomonlama va chuqur tasavvurga ega bo’lish uchun tahlil nafaqat
jinoyat sodir etilgan vaqtni va uni tekshirish davrini, balki tekshiriluvchining
rivojlanishini ham qamrab olish kerak.
Jinoyatchi shaxsning ichki dunyosini anglash uchun uning hayotda tutgan
o’rni, atrof muhitdagi voqyelik, insonlar, jamiyat, davlat, qonun, mehnat va
hokazolarga munosabatini bilish lozim. Buni esa uning ehtiyojlari, ma’naviy
yo’nalishlari va faoliyatining motivlarini o’rganmasdan turib amalga oshirish
mumkin emas.

Jinoyatchi shaxs kriminologiyaning asosiy masalalaridan biridir. Jinoyatchi shaxsini o'rganish: shaxsdagi jinoyat sodir etishni taqozo qilgan g'ayriijtimoiy xususiyat, o'ziga xoslikning manbalari shakllanish yo'li, shaklli va mexanizmini jinoyat sodir etishga ta'sir qiluvchi omillarni aniqlashga imkon beradi; jinoyatchilikning qonuniyatlarini to'liq va har tomonlama aniqlashga xizmat qiladi, jinoyatchilik ayniqsa, retsidiy jinoyatchilik profilaktikasining samarali chora - tadbirlarini ishlab chiqishda muhim ahamiyat kasb etadi.

Jinoyatchi shaxs kriminologiyaning asosiy masalalaridan biridir. Jinoyatchi shaxsini o'rganish: shaxsdagi jinoyat sodir etishni taqozo qilgan g'ayriijtimoiy xususiyat, o'ziga xoslikning manbalari shakllanish yo'li, shaklli va mexanizmini jinoyat sodir etishga ta'sir qiluvchi omillarni aniqlashga imkon beradi; jinoyatchilikning qonuniyatlarini to'liq va har tomonlama aniqlashga xizmat qiladi, jinoyatchilik ayniqsa, retsidiy jinoyatchilik profilaktikasining samarali chora - tadbirlarini ishlab chiqishda muhim ahamiyat kasb etadi.

Jinoyatchilik o'zining huquqiy belgisi bilan boshqa ijtimoiy hodisalar
(axloqiy normalar)dan, jinoyat-huquqiy belgisi bilan esa - boshqa, nojinoiy (intizomiy, ma’muriy, fuqarolik-huquqiy va b.) huquqbuzarliklardan
farq qiladi.
Boshqa bir amerikalik kriminolog Tannenbaum 1944 yilda Bamz va
Titerzning «Kriminologiyaning yangi ufqlari» nomli kitobiga yozgan
so'zboshisida: «Jinoyatehilik - jamiyat kabi abadiydir. Jinoyatchilikka
barham berish mumkin emas. Jinoyatehilik - kasallik, o'lim kabi abadiy
hodisadir»2, deb ta’kidlagan edi.
Eslatma!
Eslatma!
Jinoyatchilik irsiyat orqali o'tmaydi. Bola onasining qornidan jinoyatchi bo'lib tug'ilmaydi. Jinoyatchilik atrofdagi muhit, munosabatlar (ota-ona tengdoshlar, kattalar bilan buladigan) talim - tarbiya tasiridan kelib chiqishi mumkin. Uning payo bo'lishiga qiziqish, ehtiyoj, irodaning pastligi ham sabab bo'ladi.
Rus olimi A. R. Ratinovning o’tkazgan tadqiqotida jinoyatchilar va qonunga itoatkor fuqarolar o’rtasidagi jiddiy psixologik farqlar borligi kuzatilgan. Ya’ni shkalali tahlilda tekshiriluvchilarning qonunga itoatkor guruhi barcha asosiy qadriyatlarga ijtimoiy-ijobiy munosabatini, o’z hayotining
mazmunini baholashi bo’yicha jinoyatchilardan ancha ustun ekanligi ma’lum bo’lgan. Jinoyatchilar bilan qonunga itoatkor shaxslar o’rtasidagi farqlar ijtimoiy muhit, faoliyat, badiiy zavq, nikoh, sevgi, farzandlar, oila kabi qadriyatlarda yorqin ko'rinadi.
Jinoyatchi shaxsini psixologik jihatdan o’rganishda uni ijtimoiy muhit bilan o'zaro aloqadorlikda tahlil qilish kerak bo’ladi. Chunki jinoiy xulqni shaxs yoki muhit emas, balki aynan ularning o’zaro aloqasi yuzaga keltiradi. Ijtimoiy muhitning jinoiy xulqqa ta’siri murakkab xususiyatga ega.
Boshqacha aytganda,
jamiyat hayotining ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy va madaniy jihatlari jinoyatning modellashtiriladigan mexanizmi shakllanishiga tashqi ta’sir ko’rsatadi, ayni
vaqtda, modellashtiriladigan jinoyatchining psixologik xususiyatlari uning go'yoki ichki mazmunini tashkil etib, uni shakllantiradi.

E'tiboringiz uchun rahmat!

Tergovchi so'roq qilinishi kutilayotgan shaxsga yaxshi muomala qilib, unga bir piyola suv berishi ham uning psixofiziologik xususiyati hisoblanadi. Ammo, ishdagi stresslar, ziddiyatlar, uzundan - uzoq ish vaqti, ortiqcha yuklamalar uning hayolini tergov harakatini iloji boricha tezroq hal qilish fikri bilan to'ldiradi.

Tergovchi so'roq qilinishi kutilayotgan shaxsga yaxshi muomala qilib, unga bir piyola suv berishi ham uning psixofiziologik xususiyati hisoblanadi. Ammo, ishdagi stresslar, ziddiyatlar, uzundan - uzoq ish vaqti, ortiqcha yuklamalar uning hayolini tergov harakatini iloji boricha tezroq hal qilish fikri bilan to'ldiradi.