Beruniy indd

ZAVZAN AHLI
 
 
Bizlar esa Bahofarid ibn Moh Furudinga aldangan 
qavmmiz. Bu odam yetti yil Chinda yashirinib yurib, u yerdan 
inson kaftiga sigʻadigan mayin va nozik koʻk koʻylak olib 
keldi. Kechasi Novvus togʻiga chiqdi va ertalab u yerdan 
tushdi. Yer haydayotgan bir dehqon uning tushayotganini 
koʻrib qoldi. U dehqonga oʻzining gʻoyib boʻlib ketganidan 
buyon osmonda boʻlganini, Tangri unga vahiy yuborib, shu 
koʻylakni kiygizganini va ayni paytda yerga tushirilganini 
soʻzlab berdi. Dehqon uning aytganlariga ishondi va 
odamlarga uni osmondan tushayotganida koʻrganini aytdi.
Bahofarid bir tizza ustida turib Quyoshga sajda qilishni, 
soch va kokillarni oʻstirishni, ovqat vaqtida zamzama 
qilmaslik, chorva mollarini qarimasa soʻymaslik, ichimliklar 
ichmaslik, oʻlimtik yemaslik bilan birga, yetti mahal namoz 
oʻqishlarini buyurdi. Koʻp xalq unga ergashdi.
Bu firibgarni Abu Muslim oʻldirdi.
OQ KIYIMLILAR VA QARMATIYLAR
 
 
Bizlar oʻzimizni koʻfalik Hamdon Qarmat degan kishiga 
mansub deb bilganimiz uchun bu nomni oldik.

---

14
Bizdan avvalgilarning xabar berishicha, Hamdon dindor va 
zohid choʻpon edi.
Hijratning 286-yilida bizlar Abu Said Hasan ibn Bahrom 
boshchiligida yurish qilib, Hajar va uning atrofidagi 
shaharlarni bosib oldik va yer yuzida fasod tarqatdik. Abu 
Said Qatifda odamlarga ovqat olib sotuvchi edi. U Qatifdagi 
shialar huzuriga kelib, ularni botiniylikka daʼvat qildi. 
Qatifliklar botiniylikni qabul qilishganidan soʻng, Abu Said 
ularga rahbarlik qila boshladi. Abu Said asli Qatif yaqinidagi 
Janoba qishlogʻidan boʻlgan. Abu Said boshchiligidagi 
qoʻshin yerda fasod tarqatib, Iroq va Shom aholisini larzaga 
soldi. Uch yuz birinchi yilda Abu Said vafot etganidan soʻng, 
uning oʻrnini oʻgʻli Abu Tohir egalladi.
Uch yuz oʻn yettinchi yilda bizlar juda ham kuchli davlatga 
aylandik va Kaʼbani egalladik. Abu Tohir qoʻshini 
musulmonlarning mollarini taladi, ularga qarshi jang qilib, 
Makka koʻchalarida, Masjidi Haromda, Kaʼbaning ichida 
koʻplab hojilarni qatl etdi. Abu Tohir Kaʼbaning eshigi oldida 
oʻtirib: “Men Allohman, Alloh bilanman. Borliqni men 
yarataman va men yoʻq qilaman”, deb odamlarning qatl 
qilinishini tomosha qilib oʻtirardi. Bu voqea Masjidi 
Haromda, urush harom qilingan oyda, eng afzal kunlardan 
biri
– Tarviya kunida (zulhijja oyining sakkizinchi kuni) sodir 
boʻldi. Odamlar ulardan qochib kaʼbapoʻshga osilishar, 
Kaʼbani tavof qilishar, lekin bu ishlari foyda bermas, 
botiniylar ularni tavof qilayotgan, kaʼbapoʻshga osilgan 
joylarida ham qatl qilar edilar.
Abu Tohir ishini bitirib, hojilarni oʻldirib boʻlganidan 
keyin, oʻliklarni Zamzam qudugʻiga koʻmishni buyurdi. Koʻp 
oʻliklar oʻsha yerga – Masjidi Haromga koʻmildi. U Zamzam 
qudugʻining qubbasini buzib, Kaʼbaning eshigini qoʻporib oldi 
va kaʼbapoʻshni yirtib, oʻz odamlariga boʻlib berdi. Soʻng: 
“Qani abobil

---

15
qushlari, qani Sijjil toshlari?!” deb baqirib, qoʻlidagi tayoq 
bilan hajar ul-asvadni qoʻporib olib, oʻzi bilan olib ketdi.
Biz hojilarga qarata: “Ey, ahmoqlar! Sizlarning bu 
qoratoshni aylanib, tavof qilishlaringiz, johiliyatdagi 
mushriklarning butlarni tavof qilishidan nima farqi bor? U 
ham jonsiz tosh, sizlar tavof qilayotgan Kaʼba ham jonsiz 
tosh-ku?” deb qichqirar edik. Hatto bir necha yil odamlar haj 
ibodatini bajarish uchun Makkaga kelolmay qoldi. Chunki biz 
ketma-ket bir necha marotaba hajga kelayotgan hojilarning 
karvoniga hujum qilib, ularning oziq- ovqati va ichimlik 
suvlarini tortib olib, oʻzlarini bepoyon sahroda yordamsiz 
qoldirdik. Ular oziq- ovqatsiz, suvsiz, choʻlda ochlik va 
tashnalikdan vafot etib ketishdi.
Shundan soʻng Marvning Kovakimardon degan 
qishlogʻida Muqanna nomi bilan mashhur boʻlgan Hoshim 
binni Hakim yuzaga keldi. U bir koʻzli boʻlganidan yuziga koʻk 
shoyidan niqob tutgan edi. Muqanna oʻzining xudo ekanini 
daʼvo qildi va jasadga kirganini, chunki jasadga kirmasidan 
avval birov unga qaray olmaganini aytdi. U Jayhun orqali Kesh 
va Nasaf tomonlarga oʻtdi. Hoqonga xat yozib, undan yordam 
soʻradi. Oq kiyimliklar va turklar uning atrofiga yigʻilishdi. 
Muqanna ularga boshqalarning mollarini halol qildi, qarshilik 
koʻrsatganlarni oʻldirdi va Mazdakning barcha yoʻl- yoʻrigʻini 
ularga qonun qilib berdi, al-Mahdiy qoʻshinini sindirdi va oʻn 
toʻrt yil hukmronlik qildi. Nihoyat, hijriy bir yuz oltmish 
toʻqqizinchi yili qamal qilindi va oʻldirildi.
Muqanna oʻrab olingach, jasadi yoʻl boʻlib ketishi va 
tobelari uning gapiga ishonishlari uchun oʻzini olovga 
tashlagan edi. Uning kuyamanu yoʻq boʻlib ketaman, degan 
moʻljali muyassar boʻlmadi, balki uning jasadi tandirdan 
topildi. Uning kallasi olinib,

---

16
oʻsha kunlarda Halabda boʻlgan amiral-muʼminin al- 
Mahdiyga yuborildi.
Uch yuz oʻn toʻqqizinchi yilda Zakariyo at-Tammomiy 
yuzaga chiqdi. U yomon ishlar bilan shugʻullanuvchi va 
shunday ishlarga yollanuvchi yigit edi. U turli harom ishlarni 
oʻz qavmiga halol qilib berdi va olovga topinib, uni ulugʻlashni 
buyurdi. Nihoyat, Tangri uni topishni oʻz zimmasiga olgan 
kishini unga gʻolib qildi. Bu kishi uni oʻldirdi va ularning hiyla-
nayranglari boʻgʻizlariga qaytdi...
* * *
Abu Rayhon aytdi: “Bularning mashhurlari, qilgan ishlari 
ravshan, oʻziga mansub va erasini ishlatuvchi tobelari bor 
boʻlganidan, boshqalari yodga olinmadi. Yodga olinganlar 
haqida esa keragicha bayon etdik va Xudo xohlasa, kifoya qilar 
darajasiga yetdik...”
Kamina, faqir Abu Fazl Rayyoniy, bunday bilimlarni Abu 
Rayhondan oʻrganmasam, kimdan oʻrganardim? Uning 
soʻzlarini 
keltirishdan 
murodim 
shuki, 
taqdirning 
hayratangiz ishlaridan biri roʻy berdi. Yaʼni Abu Rayhon ayni 
yigitlik chogʻida yozgan asarida, kelgusi avlodlarga ibrat 
boʻlsin, degan umidda insoniyat adashishlaridan xabar 
bergan boʻlsa, pirovardida taqdir uning oʻzini ham oʻshanday 
kishilar yashaydigan oʻlkalarga uloqtirib yubordi va u 
aytganlaridan ham gʻaroyibroq ishlarga guvoh qildi.