Beton, armatura va temir-beton armatura beton uchun nimaga kerak?

to‘g‘ri chiziqli, nomarkaziy siqilishda esa egri chiziqli?

5-rasm.

Markaziy siqilishda turli nuqtalardagi deformatsiyalar (

b
),
bir xil, demak kuchlanishlar (
b
) ham bir xil bo‘ladi. Nomar-

---

---

4
vaqt

kaziy siqilishda kesimdagi deformatsiyalar chiziqli qonuniyat
bo‘yicha o‘zgaradi, ya’ni uchburchak yoki trapetsiya shaklida
bo‘ladi (biz tekis kesimlar gipotezasidan foydalanamiz), lekin

b
– 
b
ning bog‘liqligi egri chiziqlidir, shuning uchun 
b
ning
epyurasi ham egri chiziqli. Bunga ishonch hosil qilish uchun
nomarkaziy siqilgan kesimning hech bo‘lmasa 3 ta nuqtasida-
gi deformatsiyasiga mos keluvchi kuchlanishni topsak fikrimiz
to‘g‘riligi ma’lum bo‘ladi (5-rasm). Shunga o‘xshash kuchla-
nishlar epyurasi egilishda betonda ham kuzatiladi.
5. Beton va armaturadagi kuchlanishga tobtashlash (ползучесть) 
qanday ta’sir qiladi?
6-rasm.

6-rasmdagi sxemani ko‘rib chiqamiz. N yukni qo‘yilgandan

keyin beton va armatura nisbiy deformatsiya 
b
ga mos keluvchi
qiymatga qisqaradi (beton va armaturaning tishlashishi tufayli
ikkalasi birgalikda ishlaydi). Betonda siquvchi kuchlanish N
b1
,
armaturada esa N
sc1
hosil bo‘ladi. Keyin esa tobtashlash nati-
jasida deformatsiyalar 
p
kattalikka o‘sadi. Armatura amalda
elastik ishlaganligi sababli, bundagi siquvchi kuchlar vaqt o‘ti-
shi bilan Guk qonuniga asosan 
sc
= 
p
E
s
, qiymatga zo‘riqish
esa N
sc
= 
sc
A
s
kattalikka ortadi, (bu yerda, A
s
– armatura
ko‘ndalang kesim yuzasi), ya’ni N
sc2
= N
sc1
+ N
sc
. Agar N
sc

---

---

5
ortib borib, tashqi kuch N o‘zgarmas bo‘lsa, demak betondagi

kuchlanish va zo‘riqish kamayib bormoqda: N = N
b1
+ N
sc1
=
= N
b2
+ N
sc2
. Demak kuchlanishlarning qayta taqsimlanishi
ro‘y bermoqda: bunda betondagi yuk qisman kamayib, armatu-
rada ko‘payadi. Agar siqiluvchi betonda oldindan zo‘riqtirilgan
armatura mavjud bo‘lsa, bunda siquvchi kuchlanishlar kamaya-
di, «yo‘qoladi», shundan kuchlanishlar yo‘qolishi degan termin
kelib chiqqan.