Beton, armatura va temir-beton armatura beton uchun nimaga kerak?

6. Betonning kirishishi nima?

Betonning kirishishi (усадка) deganda uning qotishi va ha-

vo muhitida mustahkamlik olayotganda hajmiy kichrayishidir.
Kirishishga betonning barcha qismi emas faqat sement-tosh
uchraydi. Hajmiy kichrayish jarayonida u uchragan to‘siqlarni
siqadi (yirik to‘ldiruvchi, armatura), o‘z navbatida ulardan
qarshi harakatni qabul qiladi. Natijada sement-tosh uchra-
gan to‘siqlarda siquvchi kuchlanish, sement-toshning o‘zida
cho‘zuvchi kuchlanish hosil bo‘ladi. Ushbu jarayon darzlar
hosil bo‘lishiga olib kelishi mumkin.
Beton himoya qatlamining miqdori qanchalik kichik, arma-
turaning diametri qancha katta bo‘lsa, betonning sirtida darz
hosil bo‘lish ehtimoli yuqori bo‘ladi (betonning himoya qatla-
mi armatura diametriga bog‘liqligi shu tufaylidir). Agar oddiy
armatura bo‘lganda kirishish siquvchi kuchlanish hosil qilsa,
oldindan zo‘riqtirilgan armaturada cho‘zuvchi kuchlanishlar-
ning kamayishiga (yo‘qolishiga) olib keladi.
7. Nima uchun betonni siqilishda prizmatik va kub 
mustahkamliklarga ajratiladi?

Prizmatik mustahkamlik R

b
konstruksiyadagi betonning
mustahkamligiga mos keladi. Uni aniqlash uchun 150150600
mm o‘lchamdagi standart prizmalar sinaladi. Lekin prizma-
larni tayyorlashga kub namunalar tayyorlashga nisbatan to‘rt

---

---

6
a

b
marta ko‘proq beton sarflanadi. Prizmani sinash juda murak-
kab (presda uni markazlashtirish uchun ko‘p vaqt sarflana-
di) bo‘lib, qo‘shimcha o‘lchov asboblari talab qilinadi. Shu-
ning uchun qurilish amaliyotida prizmalarni sinash o‘rniga
tomonlari 150150150 mm bo‘lgan kub namunalar sinaladi.
Kub namunalarning R mustahkamligi R
b
ga nisbatan 33...37%
yuqoridir (buning sababi press plitalari bilan kubning qirralari
orasidagi ishqalanish kuchi mavjudligi bilan tushuntiriladi). R
b
va R bir-biri bilan empirik bog‘liqlik orqali ifodalanadi:
R
b 
= (0,77– 0,001R)R