Beton, armatura va temir-beton armatura beton uchun nimaga kerak?

3. Beton – elastik-plastik material, bu nima degani?

Tashqi yuk ta’sirida betonning deformatsiyasi ikki qismdan:

elastik 
el
(qaytuvchi) va plastik 
pl
(qaytmas) deformatsiyalardan
iborat degani. Kuchlanish miqdori ortishi bilan 
pl
ning ulushi
ortib boradi, shuning uchun siqilish va cho‘zilish diagramma-
lari egri chiziqlidir (1-rasm). Bu yerdan ma’lum bo‘ldiki, beton-
ning elastiklik moduli diagrammadagi boshlang‘ich uchastkaga
tegishli, unda deformatsiyalarni elastik deb hisoblash mumkin,
shuning uchun uni boshlang‘ich deformatsiya moduli deyiladi:
E
b 
= 
b
/
el 
=tg
o
.

Betonning deformatsiyalanuvchanligi uning yuklanish tezli-

gi v ga ham bog‘liq: lahzada yuk hosil qilinsa (masalan, zarbaviy
yuk) plastik deformatsiyalar kam, qisqa muddatli yuklarda se-
zilarli, uzoq muddatli yuklarda esa juda katta (elastik defor-
matsiyadan bir necha barobar katta (2-rasm). Uzoq muddat-
li yuklarda mustahkamlik kamayadi (3-rasm), hisoblashlarda
bu holni ish sharoiti koeffitsienti 
b2
bilan hisobga olinadi. Be-
tonning plastik xossalari tobtashlash deformatsiyasiga o‘xshash
manzara hosil qiladi: doimiy kuchlanishda (
b
) deformatsiya 
p
ortib boradi (4-rasm). Kuchlanish qancha katta yoki mustah-
kamlik qancha kichik bo‘lsa tobtashlash deformatsiyasi shun-

---

---

3
cha katta bo‘ladi. Yuk qo‘yilgandan keyin dastlabki vaqtlarda

deformatsiya intensiv o‘sib boradi keyin esa bir necha yil davo-
mida asta-sekin so‘nib boradi.
1-rasm.

2-rasm. 
3-rasm. 
4-rasm.

4. Nima uchun markaziy siqilishda kuchlanishlar epyurasi