Beton, armatura va temir-beton armatura beton uchun nimaga kerak?

Siqilishga bo‘lgan mustahkamligiga ko‘ra 
betonning markasi bilan uning klassining o‘zaro nisbati

S
iq

il
is
h
g
a
bo
‘l
ga
n
m
u
s-
ta
h
k
a
m
li
g
i
bo
‘y
ic
ha
be
-
to
n
n
in
g
m
a
rk
a
si
S
iq
il
is
h
g
a
bo
‘l
ga
n
m
u
s-
ta
h
k
a
m
li
g
i
bo
‘y
ic
ha
be
-
to
n
n
in
g
k
las
si
Siqilishga bo‘lgan mustahkamligi bo‘yicha
betonning klassiga mos keluvchi *betonning
shartli markasi
Ser
g
‘o
v
ak
b
e
to
n
-
d
a
n
ta
s
h
q
a
ri
b
a
r-
c
h
a
tu
rd
a
g
i
be
-
to
n
la
r

B
et

o
n
n
in
g
m
a
r-
k
as
id
a
n
f
ar
q
i,
%

S
er

g‘o
va
k
b
e
to
n

B
et

o
n
n
in
g
m
a
r-
k
as
id
a
n
f
ar
q
i,
%
M5
B 0,35
–
–
–
–
M10
B 0,75
–
–
–
–
M15
B 1
–
–
14,47
–3,5
M25
B 1,5
–
–
21,7
–13,2
M25
B 2
–
–
28,94
+ 15,7
M35
B 2,5
32,74
–6,5
36,17
+ 3,3
M50
B 3,5
45,84
–8,1
50,64
+ 1,3
M75
B 5
65,48
–12,7
72,34
–3,5
M100
B 7,5
98,23
–1,8
108,51
+ 8,5
M150
B 10
130,97
–12,7
144,68
–3,55
M150
B 12,5
163,71
+ 9,1
180,85
–
M200
B 15
196,45
–1,8
271,02
–
M250
B 20
261,93
+ 4,8
M300
B 22,5
294,68
-1,8
M300
B 25
327,42
+ 9,1
M350
B 25
327,42
–6,45
M350
B 27,5
360,16
+ 2,9
M400
B 30
292,9
–1,8
M450
B 35
458,39
+ 1,9
M500
B 40
523,87
+ 4,8
M600
B 45
589,35
–1,8
M700
B 50
654,84
–6,45
M700
B 55
720,32
+ 2,9
M800
B 60
785,81
–1,8

---

---

9
* Betonning shartli markasi deganda tomonlari 15 sm dan

bo‘lgan kub namunalar turkumini mustahkamliklarining o‘r-
tacha qiymati tushuniladi, kg/sm
2
. Betonning shartli markasi
quyidagicha aniqlanadi: Y=B/[0,0980665 (1-1,64 V)],
Bu yerda: B – beton klassining son qiymati MPa; 0,0980665
- MPa dan kg/sm
2
; o‘tish koeffitsienti; V – beton mustahkamli
variatsiya koeffitsientining nominal qiymati, barcha turdagi be-
tonlar uchun (serg‘ovak betondan tashqari) V= 0,135, serg‘ovak
beton uchun esa V= 0,18 qabul qilinadi.
12. Qurilish obyektiga olib kelingan betonga suv 
aralashtirish mumkinmi?

Mumkin emas. Afsuski betonga suv quyib, beton ishlarini

osonlashtirish uchrab turadi. Keyingi quyilgan suv, sement bi-
lan kimyoviy reaksiyaga kirishmay, betonni ichida bo‘shliqlar
hosil qiladi. Natijada betonning mustahkamligi keskin pasaya-
di, uning deformatsiyalanuvchanligi ortib, betonning hajmiy
deformatsiyalanishi natijasida darzlar hosil bo‘lishiga olib kela-
di. Ayniqsa choklarni betonlashda bunday tadbir salbiy oqibat-
larga olib kelishi mumkin.
13. O‘zbekiston iqlimi sharoitida yoz oylarida betonlash 
ishlari olib borish mumkinmi?

Ma’lumki, beton loyihada ko‘rsatilgan mustahkamlikka

ega bo‘lishi uchun havoning temperaturasi 18–22°С, uning
nisbiy namligi esa 80% dan yuqori bo‘lishi kerak, respub-
likamiz hududi quruq issiq iqlim sharoitiga mansub bo‘lib,
yoz oylarida havoning temperaturasi 40°С dan ortib, uning
nisbiy namligi 10–15% ni tashkil qiladi. Bunday sharoitda
betonlash ishlari olib borilsa, betonning mustahkamligi 15–
25% kamayib ketadi. Bunday hollarda betonning mustah-
kamligi kamayishini oldindan hisobga olish zarur.

---

---

10
14. Beton tayyorlashda turli kimyoviy qo‘shimchalardan 

foydalanish qanday samara beradi?

Hozirgi kunda dunyo bo‘yicha qo‘shimchalarning 300 dan

ortiq turi ma’lum. Ularning orasida respublikamizda qo‘llani-
lishi yetarli samara beradigan qo‘shimchalar bu – superplas-
tifikatorlardir. Ular betonning mustahkamligini oshirishga,
sement sarfini kamaytirishga yordam beradi. Yevropaning rivoj-
langan mamlakatlarida tayyorlanayotgan beton yoki temir-be-
tonning 70% dan ko‘prog‘ida albatta qo‘shimchalar ishlatiladi.