Beton xususiyatiga toldiruvchilarning taʼsiri reja: 1

Namuna tanlash 
To‘ldiruvchilarning turli xususiyatlarini aniqlash uchun ishlatiladigan tog‘ 
jinslaridan namunalar tayyorlanadi. Bu xolatda sinov ishlari natijalari faqat 
to‘ldiruvchi materiallari uchun taaluqli bo‘ladi. Biroq bizni asosan to‘ldiruvchining 
massasi bo‘yicha xususiyatlari qiziqtiradi, bu holatda uni olib kelish va ishlatish 
jarayonida to‘ldiruvchilarning o‘rtacha xususiyatini xarakterlovchi o‘rtacha 
namunani tanlash kerak bo‘ladi. Bunday namuna umumiy massaning xar xil joyidan 
eng kamida 10 kg tanlab olinadi. O‘rtacha namunaning massasi BS812:102:1989 
(standartga BSEN932-1:1997 almashtirilgan) standart talabiga ko‘ra donalarning 
turli yirikligidan kam bo‘lmasligi kerak(jadval-3.2). 
Tekshirilayotgan namunalarning minimal massasi (BS 812: 102: 1989) 
jadval-3.2. 
 To‘ldiruvchining eng katta yirikligi,
mm 
 
O‘rtacha namunaning 
minimamal massasi, kg 
63,5 
101,6 
50,8 
101,6 
38,1 
50,8 
25,4 
50,8 
19,05 
25,4 
12,7 
12,7 
9,53 
6,35 
6,35 va undan kam 
3,18 

---

28 
Agar to‘ldiruvchilar ochiq omborlarda saqlansa, u holda o‘rtacha namuna 
shunday olinishi kerakki, bunda segregatsiya ta’sirini yo‘qotish lozim bo‘ladi, 
ayniqsa shtabelning katta balandligida bu katta seziladi. Bu holatda namunalar 
shtabelning barcha balandliklaridan va turli nuqtalardan olinadi. YUqorida 
keltirilganidek, to‘ldiruvchi o‘rtacha namunasi katta massani beradi, ayniqsa katta 
yiriklikdagi donalarni ishlatishda bu namoyon bo‘ladi, natijada o‘rtacha namuna 
massasini qisqartirish lozim bo‘ladi. Alternativ ravishda, to‘ldiuvchi o‘rtacha 
namunasi Riffler asbobi yordamida ajratiladi (Rasm- 3.3). 
Namunalarni massasini kamaytirishda barcha choralarni ko‘rish lozim 
bo‘ladi, bunda tanlangan o‘rtacha namuna xususiyatlari to‘ldiruvchining barcha 
massasining xususiyatlarini o‘zida aks ettirishi lozim. O‘rtacha namunani tanlash 
jelobli ajratgich yordamida yoki kvartlash orqali bajariladi. Ikkala usulda ham 
namunani bir xil qismlarga bo‘lish imkonini beradi. Agar olingan o‘rtacha namuna 
massasi katta bo‘lsa kvarlash yana qayta qayta bajariladi, toki kerakli massali 
o‘rtacha namuna olinguncha davom ettiriladi.