Bilishning mazmun va mohiyati ma'ruzani olib borish texnologiyasi

Bilim shakllari - Inson o
‘zini qurshagan olamni anglab yetadi, uni har xil usullar yordamida o‘zlashtiradi. Bu 
usullardan ikkita eng muhimini qayd etish mumkin. Birinchi 
– moddiy-texnikaviy usul – tirikchilik vositalarini ishlab 
chiqarish, mehnat, amaliyot. Ikkinchi 
– ma'naviy (ideal) usul; uning doirasida sub'ekt va ob'ektning bilishga doir 
munosabatlari ular o
‘rtasidagi ko‘p sonli munosabatlarning biridir. O‘z navbatida, bilish jarayoni va unda olinadigan bilimlar 
amaliyot va bilishning tarixiy rivojlanishi mobaynida tabaqalanadi va o
‘zining har xil shakllarida mujassamlashadi. 
Bilishning bu shakllari, garchi o
‘zaro bog‘liq bo‘lsa-da, lekin bir-biriga o‘xshamaydi va har bir biri o‘ziga xos xususiyatlarga 
ega. 
Bilish, ma'naviy faoliyat shakli sifatida, jamiyat paydo bo
‘lgan davrdan va jamiyat bilan birga muayyan rivojlanish 
bosqichlaridan o
‘tib kelmoqda. Bu bosqichlarning har birida bilish jarayoni insoniyat tarixi mobaynida yuzaga kelgan rang-
barang va o
‘zaro bog‘langan ijtimoiy-madaniy shakllarda amalga oshiriladi. Shu bois yaxlit hodisa sifatidagi bilishni biron-
bir shaklga, hatto so
‘zning o‘z ma'nosidagi bilishni to‘liq «qoplamaydigan» ilmiy shaklga ham bog‘lash mumkin emas. Shu 
sababli gnoseologiya umumlashtirish uchun faqat bir soha 
– ilmiy bilimdan va hatto yuksak darajada rivojlangan 
tabiatshunoslikdan material olib, o
‘z xulosalarini chiqara olmaydi.
Kundalik amaliy bilim. Tabiat haqida, shuningdek odamlarning o
‘zlari, ularning yashash sharoiti, ijtimoiy 
aloqalari va hokazolar to
‘g‘risida elementlar bilimlar beruvchi kundalik-amaliy bilimlar bilishning tarixan eng birinchi 
shakli hisoblanadi
. Bilishning bu shakli kundalik hayot, odamlar amaliy tajribasidan kelib chiqqan. Shu asosda olingan 
bilimlar garchi mustahkam bo
‘lsa-da, biroq tartibsiz, tarqoq xususiyatga ega bo‘ladi, ma'lumotlar, qoidalar va shu 
kabilarning oddiy majmuini tashkil etadi. Kundalik bilish sohasi juda rang-barang. U sog
‘lom fikr, e'tiqodlar, belgi-
alomatlar, shaxsiy tajribadan chiqarilgan dastlabki xulosalar, ularning an'analar, rivoyatlar, o
‘gitlar va hokazolarda 
ifodalangan ko
‘rinishlari, intuitiv ishonch, sezgilar va shu kabilarni o‘z ichiga oladi.
Kundalik bilim 
– bu har xil faoliyat shakllari – jumladan ishlab chiqarish faoliyati, estetik faoliyat, siyosiy faoliyat 
va hokazolarning ta'sirida shakllanadigan turmush bilan bog
‘liq tushunchalar majmui avlodlar to‘plagan jamoa kollektiv 
tajribasi mahsuli hisoblanadi.
Shaxsiy darajada kundalik bilim muayyan shaxsning emotsional kechinmalari va o
‘z hayot tajribasini anglab 
yetishi bilan bog
‘liq. Inson dunyoni nafaqat ilmiy o‘rganish, balki o‘z hayoti, kundalik amaliyotida o‘zlashtirish jarayonida 
ham tushunib yetadi. Bunday o
‘zlashtirishning universalligini hozirgi zamon nemis faylasufi Gadamer «dunyoni sinash» deb 
nomlagan. Kundalik bilim zamirida odamlar faoliyatining rang-barang shakllari yotadi. Bu faoliyat turlari urf-odatlar, rasm-
rusumlar, bayramlar, marosimlar, jamoa harakatlari (o
‘yin, raqs va h.k.), axloqiy qoidalar va taqiqlar bilan tartibga solinadi. 
Ular odamlarni jamoaviy ijtimoiy, madaniy tajribaga jalb etish vositalari bo
‘lib xizmat qiladi, odamlarning tabiatga va bir-
biriga munosabatini tartibga soladi, yangi bilimlarning shakllanishiga xizmat qiladigan boshlang
‘ich bilim sifatida amal 
qiladi.