Bilmasboy quyosh shahrida

Yigirma beshinchi bob


O'QTOYNI DAVOLASHGANI

Sergap bilan Dorijon qochib ketgandan keyin kasalxonaning butun xizmatchilari yakka-yu yagona kasal O'qtoyni davolash bilan mashg'ul bo'ldilar. U

o'ziga bo'lgan alohida diqqat-e'tiborni ko'rib, juda ham tantiqlanib ketdi. Ba'zan u tushlik ovqatga qand, sho'rva va marmaladdan atala qilib berishlarini talab qilib qolar, ba'zida esa qulupnaydan qo'ziqorin solingan qiymago'sht buyurib qolardi, ammo bunaqa qiymago'sht bo'lmasligini hamma ham biladi-ku, axir. Ba'zida olma
pyure olib kelishni talab qilardi, olib kelishgunday bo'lsa, nokdan qilingan kvas talab qilardi, kvas olib kelishsa, undan piyoz hidi anqiyapti derdida, yana allaqanday mashmasha chiqarardi.
Hamma hamshiralar ham uning injiqligidan charchashdi. Ular bunaqa kasalni hech ko'rmaganmiz, u kasal bo'lmay, turgan-bitgani azob-uqubat-ku, tuzalsa-tuzala qolsin, deb gapirishardi.
Har kuni ertalab u bitta hamshirani shahar bo'ylab Ko'ktoy itini qidirib kelishga jo'natardi. Shaharda yura berib horigan hamshira kasal o'z itini esidan chiqargandir, degan umidda qaytib kelsa, O'qtoy, albatta, undan:
— Topdingmi? — deb so'rardi.
— Hech qayoqda yo'q ekan.
— Yaxshilab qidirmagansan-da!
— O'lay agar, hamma ko'chalarni qidirib chiqdim!
— Nega bo'lmasa, men chaqirganingni eshitmadim? Qani, tag'in borib qidirib kelchi!
Bechora hamshira darvozadan chiqib qayoqqa borishini bilmasdan, o'qtin-o'qtin:
— Ko'ktoy, Ko'ktoy! Oting o'chgur! — deb baqirardi.
U bunaqa baqirishning foydasi yo'qligini bilsa ham, O'qtoyning talabini bajarardi, uning fikricha, kasalni bu sal tinchitarmish.
O'qtoy boshqa bir hamshirani qolgan bolalar nima qilishayotganini bilib kelishga yuborardi, u O'qtoyga bu haqda kuniga uch marta — ertalab, tushda, kechqurun hisob berardi. Uchinchi bir hamshirani ertadan-kechgacha ertak aytib berishga majbur qilardi. Agar ertagi qiziq bo'lmasa, uni haydab yuborib, durustroq ertak biladiganini yuborishni talab qilardi. Agar o'rtoqlaridan bitta-yarimtasi ko'rgani kelmasa, tozayam jahli chiqardi. Birov kelgunday bo'lsachi, ertak eshitishga xalaqit beryapsan deb haydab yuborardi.
Asalxon kasalning fe'1-atvori kundan-kunga rasvolashayotganini ko'rdi. O'qtoyning fe'1-atvori Sergap bilan Dorijonnikini qo'shib hisoblaganda ham yigirma marta battar bo'lib ketibdi, derdi. Kasalga yordam berish uchun uni kasalxonadan chiqarishdan boshqa chora yo'q edi, lekin uning oyog'i haliyam og'rirdi. Ustiga-ustak, O'qtoy o'zini-o'zi mayib qilib qo'ydi.
U bir kuni ertalab uyg'onsa, oyog'i og'rimayotgan ekan. O'rnidan irg'ib turib xona bo'ylab yugurib qoldi, lekin o'n qadam yurar-yurmas oyog'i qayrilib ketib, yiqilib tushsa bo'ladimi. Sho'rlikni ko'tarib o'rniga yotqizib qo'yishdi. Birdaniga oyog'i shishib ketdi, kechqurun esa issig'i ham ko'tarildi.
Asalxon mijja qoqmasdan tun bo'yi uning oldida o'tirib chiqdi. Uning qilgan dori-darmoni tufayli shish qaytdi. Ammo bu voqeadan keyin oyog'ini davolash ancha cho'zilib ketdi.
Oxiri kasalga o'rnidan oz-oz turishga ruxsat berishdi. O'qtoy qo'ltiqtayoqqa tayanib bir qo'li bilan devorni ushlab palatada asta-sekin yurishni o'rgana boshladi. Keyin bir soat, bir soat hovliga chiqib yurishga ruxsat berishdi, uni hamshira kasalxonaning atrofida aylantirib yurardi. Kasalning injiqligi bir oz tuzaldi, jahli kam chiqadigan bo'lib qoldi, ammo palataga qaytadigan vaqt bo'lganda, O'qtoy o'zini unutib qo'yardi-da, «Kirmayman!» — deb baqirar va hamshiraga qo'ltiqtayoqni o'qtalardi. So'ngra kasalni qo'ltiqlab olib, zo'rg'a o'rniga yotqizishardi.
Qat'iy choralar qo'llanib, davolash ancha yaxshi bo'ldi. Tez orada O'qtoyni bir kundan keyin kasalxonadan chiqaramiz deb e'lon qilishdi. Bunday yaxshi xabarni mittioylar va mittivoylar eshitishib xursand bo’lishdi.
Belgilangan kuni butun aholi kasalxona oldiga to'plandi. Hamma kasalni tuzalishi bilan tabriklar, gullar taqdim etar, u bo'lsa:
— Mana endi hammamiz topishdik, — derdi, — faqat Bilag'on bilan meninafKo'ktoyimgina yo'q.
— Hechqisi yo'q, — deb ifni yupatishdi qizaloqlar, — ehtimol, Bilag'oningiz ham kelib qolar, Ko'ktoy ham topilib qolar.
— Qanday qilib ular o'zidan-o'zi topilar ekan? — dedi O'qtoy, — qidirish kerakda ularni.
— Rost-a, — dedi Bilmasvoy, — o'sha tentak Bilag'onni qidirish kerak, bo'lmasa bizsiz holi xarob bo'ladi.
— Nega u tentak bo'lar ekan? — dedi norozi bo'lib doktor Dorijon.
— Albatta, tentak-da, yana qo'rqoq ham, — dedi Bilmasvoy.
— U hecham qo'rqoqmas-ku... — deb boshlagan edi Sergap, ammo Bilmasvoy uning so'zini bo'ldi:
— Jim o'tir! Sen boshliqmi, yo menmi? Yo tag'in kasalxonaga tushging kelyaptimi?
Kasalxonaning daragini eshitib Sergap jim bo'ldi. Oppog'oy shunday dedi:
— Yakshanba kuni jami kasallarning tuzalishi sharafiga bazm qilmoqchimiz, undan keyin tentak Bilag'oningizni qidirishga boraverasizlar. Uni topganlaringizdan keyin, tag'in bir marta bazm uyushtiramiz. Bu juda ajoyib bo'ladi.
— Juda soz! Juda soz! — deb sevindi barcha.
Ular Bilag'onni topishga sevinishdimi, yo unga atab yana bir marta bazm uyushtirilishigami bilib bo'lmasdi.
Meva terish tugagan edi. Hamma yerto'lalar limmolim to'lsa ham daraxtlarda olma, nok va olxo'rilar hali ko'p edi. Qolgan mevalarni varrakxonalik bolalarga sovg'a qilishmoqchi bo'lishdi.
Hamma bazmga tayyorgarlikka kirishib ketdi. Aholining bir qismi raqs maydonchasining o'tlarini yular, boshqa bir bo'lagi esa, maydoncha atrofiga o'rindiq qurardi. Shoshqaloq, Indamas va Mixvoy bolta olib maydonchaning yoniga cholg'u ahli uchun ikki qavatli shiyponcha qurishardi. Boshqa bolalar bo'lsa gazli suv, muzqaymoq va boshqa shirinliklarga do'koncha qurishardi. Bu ishlarni musiqa sadosi ostida qilishardi, nega deganingizda, Mashshoqvoy chiltor asbobida eng yaxshi chaladigan qizaloqlardan o'ntasini ajratib olib, cholg'u guruhi tuzgan edi. Ular shu yerda mashq qilishardi.
Mixvoyning juda hafsala bilan ishlayotgani hammadan ham qiziq edi. Unga nima buyurilsa, hech qanaqa nayrang qilmasdan, barchasini bajarardi. Go'yo u qayta tug'ilganday edi.
— Bizga yordam berayotganingiz juda yaxshi ish bo'libdi-da! — dedi unga Moshxon.
— Nega yordam bermas ekanman? — deb javob berardi Mixvoy. — Yordam kerak ekan, boshim yorilsa ham qilaman dedim — qilaman.
— Siz juda berilib ishlayapsiz, ko'rib quvonasan kishi, — dedi Qaldirg'och. — Ishni yaxshi ko'rishingiz ko'rinib turibdi.
— Juda yaxshi ko'raman ishlashni, — deb iqror bo'ldi Mixvoy. — Men doim biror ish qilishni yaxshi ko'raman. Hech qanaqa ish bo'lmasachi, nima qilishni bilmay, keraksiz ishlarni ham qilaveraman. Bundan hech nima chiqmaydi, hatto tanbeh ham yeyman.
Mixvoy «piq» etib burnini tortdida, qo'li bilan artganday bo'ldi.
— Ya'ni qanaqa tanbeh, — deb so'radi Moshxon.
— Po'stakni qoqish-da!
— Po'stakni qoqishi nimasi?
— Shunchaki do'pposlash-da.
— Voy, bechora! — deb achindi Moshxon, — siz bo'lmag'ur ishlarni qilmang, Yaxshisi, biz tomonga kela qolingda. Bizda yo taxta devor tuzatish, yo singan deraza ko'ziga oyna qo'yish kabi har xil ishlar topilib turadi...
— Ma'qul, — deb rozi bo'ldi Mixvoy.
— Biznikiga bazmga kelasizmi?
— Kelsam maylimi?
— Nega maylimas ekan? Faqat yaxshilab yuvining va sochlaringizni tarangda, undan keyin keling. Biz sizni taklif qilamiz.
— Yaxshi, men kelaman. Rahmat.
Mixvoyning hurmat bilan gaplashgani, hatto rahmat degani Moshxonga juda ham yoqib tushdi. U mamnunligidan yuzlari qizarib, yugurib Qaldirg'ochning oldiga bordi:
— Endi uni tarbiyalash juda oson bo'ladi, — deb shivirladi.
— Uni tez-tez maqtab turish kerak, — dedi Qaldirg'och. — Bu unga foyda beradi. Sho'xlik qilgunday bo'lsa, urishish lozim, bordi-yu yaxshi ish qilsa, maqtash kerak, chunki u yana maqtashsin deb yaxshi ish qilishga urinadi. Yana uni yaxshi odatlarga o'rgatish kerak, u bo'lsa juda beo'xshov burun tortadi.
— Ustiga-ustak, uning gapi ham g'alati, — deb qo'shib qo'ydi Moshxon, — «Kalla-malla», «bema'ni», «boplab!» degan so'zlar o'zi qanaqangi so'z. Uni gaplashishga o'rgatib, asta-sekin xunuk so'zlarni yodidan chiqarish kerak.
Mixvoy bo'lsa, ularning maqtaganidan juda mamnun bo'lib, yanada qiziqib ishlay boshladi. Axir, maqtov kimga yoqmaydi!