Bilmasboy quyosh shahrida

Yigirma uchinchi bob


KASALXONADAN QOCHISH

Mexanizatsiya mehnatni ancha yengillashtirib, ishlar juda qizib ketdi. Ikkala mashina u yoqqa-buyoqqa g'izillab yurib, yerto'laga meva tashidi. Olma va noklarni bir donadan, olxo'rilarni esa beshtadan tashishdi. Mexanizatsiyaning yordami tufayli ko'pgina qizaloqlar ishdan ozod bo'lishdi, ammo qo'l qovushtirib o'tirishgani yo'q, ular ko'chaga ikkita kapa tikishdi. Bitta chodirga gazli shirin suv, boshqasiga esa pirog, har xil shirinkulcha, o'ramakulcha va qand-qurslar keltirib qo'yishdi. Endi har bir ishlovchi bo'sh paytida istaganini yeyishi, ichishi mumkin edi.

Bo'g'irsoq o'sha zahotiyoq chodirga kirib olib, pirog va qandlarni yeya boshladi. Sharbatjon bo'lsa, gazli shirin suvga yopishib oldi. Ikkalasini ham kapadan hech ketkizib bo'lmasdi.
To'satdan kutilmagan hodisa ro'y berdi. Uzoqdan kimningdir qattiq chinqirgan ovozi eshitildi, hamma ishlovchilar ko'chaning u boshida chopib kelayotgan doktor Dorijonni ko'rishdi. Uning ketidan kasalxonaning Asalxon boshliq barcha xizmatchilari quvib kelishardi. Dorijon yalang'och, faqat kalta ishton va ko'zoynagi bor edi, xolos. U daraxt tagiga kelib, tirmashib tez yuqoriga chiqdi.
— Nega qochdingiz, bemor? — deb baqirdi daraxt tagiga yetib kelgan Asalxon.
— Men bemor emasman, — deb javob berdi Dorijon va kuchining boricha yana yuqoriga intildi.
— Qanaqasiga bemor bo'lmas ekansiz? Biz hali chiqishingizga ruxsat berganimiz yo'q-ku! — dedi Asalxon, chopib kelganidan nafasi og'ziga tiqilib.
— Chiqishga o'zimga o'zim ruxsat berdim, — dedi kulib Dorijon va Asalxonga tilini ko'rsatib qo'ydi.
— Voy, siz hali beodoblik ham qilasizmi? Bari bir kiyim-boshingizni bermaymiz.
— Kerak emas, — deb kulib javob berdi Dorijon.
— Shamollab, kasal bo'lib qolasiz.
— Kasal bo'lsam-bo'larman, biroq kasalxonangizga bormayman.
— Uyat sizga! — dedi Asalxon. — O'zingiz doktorsizku, tibbiyotni hurmat qilmaysiz.
U boshini viqor bilan ko'targanicha qayrilib ketdi. Uning izidan butun xizmatchilar ham ketishdi.
Dorijon endi boshqa xavf yo'qligiga ko'zi yetib, daraxtdan tushdi.
Qizaloqlar uning atrofini o'rab olishdi-da, achinib:
— Sovuq yemayapsizmi? Shamollab qolasiz-ku, — deyishdi. — Sizga kiyim-bosh keltiraylikmi?
— Olib kela qoling, — deb rozi bo'ldi Dorijon. Momiqoy degan qizaloq chopqillab uyiga borib, yengsiz yo'1-yo'l yashil ko'ylak olib keldi.
— Bu nima? — deb hayron bo'ldi Dorijon. — Men yengsiz ko'ylak kiyishni yoqtirmayman. Hamma meni qiz bola deydi.
— Desa nima bo'pti? Qiz bola bo'lish yomon ekanmi?
— Yomon.
— Nega? Bundan chiqdi, biz yomonmizmi?
— Yo'q, sizlar yaxshisizlar-ku... — deb gangib qoldi Dorijon, — ammo o'g'il bolalar yaxshiroq...
— Ularning nimasi yaxshiroq ekan, qani aytib beringchi?
— Albatta yaxshi-da. Bizning Mashshoqvoy degan bolamiz bor. Bilasizmi, u qanday musiqachi? Uning nay chalganini eshitmagansiz-a?
— Eshitganmiz. Bizning qizaloqlarimiz ham chiltor chalishadi.
— Bizning Bo'yoqvoyimiz bor. U shunaqangi suratlar ishlaydiki, bir ko'rsangiz bo'lardi.
— Ko'rganmiz. Ammo, sizda faqat Bo'yoqvoy bo'lsa, bizning hamma qizaloqlarimiz rasm solishni biladi, hatto har xil rangdagi ip bilan gul sola oladi. Mana, siz ko'ylagim oldidagi qip-qizil olmaxonga o'xshatib tika olasizmi? — deb so'radi Olmaxon.
— Tikolmasdim, — deb tan berdi Dorijon.
— Mana ko'rdingizmi, hamma narsa qo'limizdan keladi. Xohlasak olmaxon, xohlasak quyoncha tikamiz.
— Ha, mayli! — deb qo'lini siltadi Dorijon va yengsiz ko'ylakni kiya boshladi.
Uni kiydi-da, qo'lini yozib, oyog'ini ko'tardi. O'zining u yoq-buyog'iga qaradi. Bilmasvoy Dorijonni bunaqa g'aroyib kiyimda ko'rib piqilladi, keyin boshqa bolalar ham kulishdi.
— Uyat emasmi sizga! — deb jahli chiqdi Moshxonning. — Hech qanday kuladigan joyi yo'q.
Ammo kulgi to'xtamadi. Dorijon qayoqqa qarasa, hamma kulayotibdi. U yengsiz ko'ylakni yecha bosh­ladi.
— Nega bunaqa qilyapsiz?.. — deb uni ko'ndirishga kirishdi qizaloqlar.
— Kerak emas! — deb qat'iy gapirdi Dorijon. — Tezda kiyim-boshimni keltirib qolishadi.
— Asalxon bermaydi, u juda qattiqqo'l. Dorijon indamay, kulib qo'ydi.
Asalxon bilan xizmatchilar kasalxonaga qaytib kelishganda, Sergapning ham g'oyib bo'lganini darrov sezib qolishdi. Ular omborga yugurib kirib kiyimlar yo'qolganini bilishdi. Omborda faqat O'qtoyning kiyimigina qolgandi.
Shunday qilib, Sergap bilan doktor Dorijonning oldindan o'ylagan qochish rejasi aniqlandi. Bu rejaga ko'ra, doktor Dorijon yalang'och holda derazadan qochishi lozim edi. Kasalxonaning butun xizmatchilari Dorijon ketidan quvadi-da, Sergap ombordan o'zining va Dorijonning kiyim-boshini bemalol o'g'irlab chiqadi deb o'ylashgan. Reja ikir-chikirigacha to'g'ri o'ylangan ekan, amalga oshdi.
Asalxon kiyim-boshlarni o'g'irlagan Sergapni uzoq qidirib yurdi. Bu vaqtda Sergap qariqiz o'tining bargi ostida bekinib yotardi. Bu yerda o'tirish uncha ko'ngilli bo'lmasada, Sergap ozodlikka chiqib olganidan o'zida yo'q shod edi. U tiniq zangori osmonga, yam-yashil o'tlarga maza qilib qarardi. Uning yuzida hatto tabassum ham paydo bo'lgandi. Agar u tag'in kasalxonaga tushib qolmasa, umr bo'yi sira g'ingshimaslikka, dunyodagi barcha narsalardan sira nolimaslikka qasamyod qildi.
Sergap Asalxonning kasalxonaga kirib ketganini ko'rdi. Keyin bekingan joyidan astagina chiqib ketdi. Dorijonni topdida, kiyimlarini unga berdi.
— Kiyim-boshingni ol, sho'rlik oshna, — dedi Sergap qo'lidagi tugunchani Dorijonga uzata turib.
Dorijon oshnasining quchog'iga tashlandi. Ular kasalxonada ekanliklarida bir-birlari bilan juda qalin oshna bo'lib qolishdi. Dorijon birpasda kiyinib oldi.
Dovdirvoy, Agarqul, Murvatvoy va boshqa bolalar Sergapni o'rab olishib, kasalxonadan eson-omon qaytishi bilan tabriklashdi. Uning xushchaqchaqligini ko'rib, hamma hayron qolardi.
— Sergapning kulganini birinchi marta ko'rib turishim! — dedi Bo'g'irsoq.
Qizaloqlar ham Sergapga atrofdan qiziqib qarab turishardi.
— Otingiz nima? — deb so'radi Momiqoy.
— Sergap.
— Hazil qilmang-ey!
— O'lay agar! Nega bunaqa deysiz?
— Sizning chehrangiz mehribon va yoqimli. Bunaqa nom sizga yarashmaydi.
Sergapning og'zi sal bo'lmasa qulog'iga yetib qolayozdi.
— Mening ismim jismimga to'g'ri kelmaydi, — deb qochiriq qildi u.
— Daraxtga chiqasizmi? — dedi unga Moshxon.
— Chiqsam bo'ladimi?
— Nega bo'lmas ekan? Sizga ham arra olib kelamiz, boshqalar bilan birga ishlaysiz.
— Menga ham arra ola kelinglar, — dedi doktor Dorijon.
— Sizga bermasak ham bo'lardi, chunki qizaloqlarni kamsitdingiz, lekin mayli, biz kechiramiz, — dedi Moshxon.
Qizaloqlar tag'in ikkita arra olib kelishdi, Sergap bilan Dorijon ham ishga kirishib ketishdi. Sergap bo'lsa, Asalxonning iznida qamalib yotgandan ko'ra, daraxtga chiqib yurish ancha maza ekanligini aytdi.
— Buning ustiga, anchagina foydali ham, — deb qo'shib qo'ydi doktor Dorijon.
U pastga qaraganda yuqoridagi havo birmuncha toza va kislorodga mo'l deb hisoblardi. Shuning uchun Sergap bilan Dorijon daraxtning eng baland shoxiga chiqib ishlashardi.