Bino va inshootlar qurilishida energiya va resurs tejamkorlik

37-rasm. Ichki havo haroratini harorat massasi bilan boshqariladigan ulanishi.
Ushbu shamollatish tizimining dizayni havoning namlanishini o‘zgartirish va ichkariga juda yuqori sifatli tabiiy havoni qo‘shilishi yordami bilan ishchi maydonning sifatini yaxshilashga yo‘naltirilgan (37- va 38-rasmlar). Konstruksiya havo harakatini mexanik ravishda majbur qilmasdan va faqatgina zaruriy mexanikasi, ya’ni nasoslari shiftga suvni aylantirish uchun ishlaydL Havo birinchi yoi orqali haroratning (quyosh energiyasining ishlatilishini yaratilishi) farqi bilan so‘rib olinadi va maydonga ikkita tashqi fasadlar orasidan tortiladi.
Ushbu havo maydondagi haroratni yumshatadi va oddiy holatda derazani ochish orqali binoga ishlatilishi mumkin. Bunday kons- truksiya havo oqimini mustaqil ravishda boshqaradigan ba’zi foydalanuvchilaming mustaqilligini oshiradi. Tizim yetarlicha ishonchli va ko‘plab o‘ziga xos qarorlami ilgari surganda ham


213

samarali ishlaydi. Bu esa qat’iy moslashmaydigan va qotib qolgan ko‘pgina “zamonaviy” binolarga qaraganda juda yoqimli at- mosferani ta’minlaydi, ba’zi muxandislar va arxitektorlar shaxsiy e’tiborini derazalami doimo yopish kerakligiga qaratishgan.

Oddiy bino Oldinga siljigan tizim: faol shtrixlash, tabiiy shamollatish va shiftni faoliashtirish. Tajribaiar shuni ko‘rsata- diki, barcha arxitekturaviy loyihalash jarayonlarida energiya samarador binolarni yaratilishida maydonning sifatli iqlimiga e’tibor qaratilishi lozim. Albatta ushbu binolar oddiy konstruksiyalardan farqli ko‘rinadi. Bu shamollatish tizimini boshqarishni, shiftni faollashtirishni va boshqa an’anaviy konstruksiyalar uslublarini soddalashtirishga imkoniyat bennaydi. Shuningdek, bu g‘oyalar oxir oqibatda qurilish materiallarini va ishlatilishi talab etiladigan energiyalami sezilarli qisqarishini hisobga olib, binolaming konstruksiyalarini qamrab oladi. Biroq, haqiqatda samarali va muvofaqqiyatli bo‘lishi uchun ushbu namunalami shunday olish mumkin emas va bir hayotdagi liar qanday ekotizimlarga ulami qo‘llab bo‘lmaydi. Tabiiy metabolizmning “aqliy” asosdagi loyihalashning qomm-qoidalariga amal qilgan holda, loyihalashning barcha jarayonlarida ishtirok etishi kerak.





38-rasm. Yer yo‘li va shiftni faoliashtirish tizimlarining integratsiyasi.


214

4. 
   Bino va inshootlarga energiya kirishini qisqartirish
   

Shiftni faollashtirish loyihasining tegishli qonun-qoidalari asosida energiyani saqlash va qo‘llab-quwatlash uchun massani ishlatib, ichki iqlimni samarali boshqarishga erishiladi⁴⁴. Ushbu qonun-qoidalar shuni ko‘rsatadiki, agar og‘ir massa binoning tashqi tomoniga joylashtirilgan bo‘lsa, ichki haroratni boshqarilishi yo‘qotiladi. Tashqi massa bir urinishda qochish uchun haroratning chegaralarini saqlaydi. Bu holat kunduzi yuqori haroratni pasay- tirishda va keyinchalik kechki paytda harorat tushib soviydigan, qu- yosh energiyasi ko‘p yig‘ilgan, yog‘ingarchilik kam bo‘ladigan hududlardagi tuzilmalar uchun ishlashi mumkin. Bular hozirgi paytda kerakmas bo‘lib qoldi.
Sababi zamonaviy qurilish materiallari va loyiha fasadining tashqi tomonlari haqiqatda muvozanatni saqlash nuqtasigacha energiyaning yo‘qolishini kamaytirishi mumkin. Hattoki juda katta oynali fasadlar bilan loyihalangan binolar energiya kirishining muvozanatini saqlashi mumkin. Shuningdek, tashqi ta’sirdan saqlash uchun samarali ekranlash va shtrixlash texnologiyalari bilan bir- galikda qo‘llanilishi esa energiya kirishini so‘ndiradi.


⁴⁴ Charles J. Kibert, Jan Sendzimir, and G. Bradley Guy (Edited by 2003)