Bino va inshootlarni barpo etish tehnologiyasi

Stakan turdagi poydevorlar. Asos tayyrlangandan so’ng poydevorlar o’qlari 
belgilab olinadi, ular oldin obnoskaga olib chiqiladi keyinchalik poydevorlar 
o’rnatiladigan joyda belgilab chiqish uchun. Buning uchun obnoskaga o’q torlari 
tortiladi va shoqul yordamida ularning kesishgan nuqtalari kotlovanlar va 
transheyalarning tubiga ko’chiriladi (7.1-rasm). 
Barcha karkasli binolarda stakan turidagi poydevorlar yuqori kesimda manfiy 
belgi – 0,15 m ga ega, bu esa qulay payt kelganda pol ostiga betonli tayyrgarlikni 
bajarishga imkon beradi, demak nolg’ tsiklining ishlarini to’liq hajmda tugatishga 
imkon beradi. 

---

39 
O’rnatilish hududida joylashgan poydevorlar stakanlari tubining satxi 
tekshiriladi. Zarur bo’lganda yerli yki qumli asosda chuqurliklar qilinadi. Poydevorlar 
o’qlari kesishgan nuqtalardan ruletka yki shablon (andoza) yordamida har bir 
stakanning yn qirralarining holati belgilab olinadi. Bu holatni yerga qoqilgan uchta 
qoziqcha yki metall shtirlar bilan maxkamlanadi. 
7.1.-rasm. Stakan turidagi poydevorlarning holatini belgilab qo’yish: 1- 
binoning bosh o’qlari; 2 – obnoska; 3 – o’qlarning holatini ko’rsatuvchi 
mixlar; 4 – andoza; 5 – qoziqlar, shtirlar. 
Lentasimon turdagi poydevorlar – bloklar-ystiqlar. Yig’ma lentasimon 
poydevorlar ikki turdagi bloklardan tuzilgan bo’lib, ulardan biri poydevor asosiga 
joylashtiriladigan blok – ystiqlar va ikkinchisi – binolarning yer osti qismi devorlari 
hisoblangan devor bloklaridir. 
Lentali ystiqlarni montaj qilishda dastlab o’qlar kesilgan nuqtadan metr bilan 
poydevor lentasining tashqi qirrasining loyihaviy holati o’lchanadi va ikkita metall 
shtir shunday qoqiladiki, bunda ular orasida tortilgan sim prichalka poydevorlar 
lentasi chizig’idan 2 ... 3 mm tashqarida joylashsin (7.2-rasm). Agar loyihada boshqa 
ko’rsatmalar bo’lmasa, u holda qumli gruntlarda poydevor bloklari bevosita 
tekislangan asosga joylashtiriladi, boshqa gruntlarda – qalinligi 10 sm bo’lgan 
qumli ystiq ustiga joylashtiriladi. 
7.2 - rasm. Poydevor ystiqlarining holatini belgilash: 
1 – obnoska, 2 – qirradagi (chetdagi) poydevor ystiqlari; 3 – prichalka. 
Asos belgisi nivelirlash bilan tekshiriladi. Lentali poydevorlarni montajini 
burchaklardagi mayq bloklardan va devorlar kesishgan joylardan boshlanadi. 
SHundan so’ng reja-ip bloklarning yuqori – tashqi qirrasiga darajasigacha ko’tariladi 
va unga ko’ra barcha oraliq bloklar joylashtiriladi. 
Yon qo’yinlar va blok ystiqlar orasidagi 10...15 sm gacha ochiqliklar 
(ajralishlar) montaj qilish jaraynida qum bilan to’ldiriladi va zichlashtiriladi. Gruntni 
ortig’i bloklar sirtidan sidirib olib tashlanadi. Bo’ylama va ko’ndalang devorlar 
kesishgan joylarda blok-ystiqlar zichlab joylashtiriladi, ular orasidagi qo’shilgan 
joylar beton qorishmasi bilan tuldiriladi. Mayqli ystiqlar o’rnatilgandan so’ng prichalka 
ystiqlar qirrasining yuqori qirrasi satxigacha ko’tariladi. 
Odatdagi gruntlarda poydevorlar ystiqlari yuqorisi gorizontal gidroizolyatsiya 
qilinadi, uning ustidan 30 mm qalinlikda tsement qorishma tortiladi. Kuchsiz 
gruntlarda va poydevorlarning notekis cho’kishi mumkin bo’lgan holatlarda 

---

40 
poydevor ystiqlari usti bo’yicha tsement – qum qorishmasiga armatura to’ri 
joylashtiriladi, bu yuqorida ytgan bloklar va konstruktsiyalardan tushadigan 
yuklanishlarning ancha bir tekis taqsimlanishiga olib keladi. To’r sterjenlari diametri 
loyihaga ko’ra qabul qilinadi, lekin 5 mm dan kam bo’lmasligi kerak. TSement 
suvog’i (qorishma) qilinishi tugatilgandan keyin kotlovani montaj qilingan poydevor 
ystiqlari yuqorisigacha grunt bilan to’ldirish maqsadga muvofiq. 
Poydevor asos osti sifatida shibbalab zichlashtirilgan shag’al o’stidan qo’yilgan 
beton tayyrgarlik yki ayrim hollarda, asos plitasi xizmat qiladi. Vertikal opalubka 
geodezik rejalash bo’yicha berilgan yo’nalishlar bo’yicha o’rnatiladi.