Binolarning texnik ekspluatatsiyaga xos xususiyatlari

tomqoplama materiaiiga 
ko‘ra ekspluatatsiya qilish xususiyatlari
Tomlar nishabligiga ko‘ratekis (2,5% gacha), yarimqiya 
(2,5 dan 10% gacha) va qiyalikalarga (10% dan ko‘proq) 
bo‘linadi. 2,5 % gacha nishab bo'lgan tomlaming tomqop- 
lamalarida balqoblar bo‘lishi murnkinligidan va shu yeiiarda 
chakka o‘tisn ehtimoli borligidan, bunday turar joy uy­
larining tomlari o‘zlarini yomon tomondan ko‘rsatdilar 
va ta'mirlash davrida ular yarim qiya yoki qiya tomlatga 
o ‘zgartiriladi. Qiya tomlarda ulaming yuzasi to‘g‘ri chiziqli 
yoki egri chiziqli bo'lishi mumkin. Tomlar isitilgan yoki 
sovuq holda (isitgichsiz) bajarilish mumkin.
Tomlar chordoqli (ajralgan) va chordoqsiz (o‘nnlash- 
gan) bo‘lishi mumkin. 
0 ‘rinlashgan tomlarda ko‘pincha 
tomning yuk ko‘taruvchi elementlari yuqori qavatning 
orayopmasi vazifasini ham bajaradi, shu sababdan ulami 
ba’zan yopma deb ham atashadi (
8-rasm).
Birinchidan, tom mustahkam bo‘lishi, qor, shamol, 
xasusiy og‘iriik va unga xizmat ko‘rsatuvchi va ta’miiiovchi
8-rasm. Bino tomlari variantlari:
a) 
tashqi suv oqizilishi bilan; b) ichki suv oqizilishi bilan; 
d) yarim-o ‘tiuvchi chordoq; e va f) о ‘rinlashgan: 1 — yuk ко Ча- 
ruvchi elementlar; 2 — tom qoplama, suv oqimlari; 3 — issiq 
izolyatsiya; 4 — s 'namollatish kanalining havo qatlami; 5 — issiqlik 
izolyatsiyasi ustidagi himoya qatlami; 6 — issiqlik izolyatsiyasi 
ostidagi hug‘ izolyatsiyasi.

---

ishchining asbob-uskunalari bilan biigalikdagi og'irligini 
ushlab turishi lozim. Bu yuklarni ko‘tarish uchun har 
qanday tom stropil yoki temirbeton panellardan iborat 
yuk ko‘taruvchi asosga ega bo‘lishi kerak.
Ikkinchidan — tom suv o‘tkazmaydigan bolishi va at- 
mosfera yog‘in-sochinlarini tola bartarafeta olishi kerak. Bu* 
ning uchun esa har qanday tomning yuqori qatlami yetarii 
darajada suv o‘tkazmaslikka ega bo‘lgan tom qoplamaga ega 
bolishi talab etiladi. Tomqoplamaning materialiga ko‘ra ham 
tomlarga malum tar nishablik belgilanadi. Gumonchi, donador 
materiallardan iborat tomlarda nishablik kamida 30° ga, og‘ir 
sopd cheiepitsadan iborat tomlarda stropildan devorga boladi- 
gan tiralish kuchini kamaytirish uchun tomlaming nishabi 
tikroq qilinadi. Tomning nishabi oshishi Man biiga uning yuzasi 
ham, unga sarflanadigan material sarfi ham oshadi.
Shu sababdan, tomlarga kichik miqdorda nishablik, 
hatto ulami gorizontai holatda bo‘lish imkonini beruvchi 
yuk ko‘tamvchi aso^a yelimlanuvchi rulonli materiallardan 
iborat tomqoplamalar keng tarqalgan.
Uchinchidan, har qanday tom o ‘zidan past joylash- 
gan xonalami qishda sovuqdan va yozda quyosh nurining 
qizitishidan himoyalashi lozim, shu sababdan uning 
tarkibiga issiqlik izolyatsiyasi qatlami kiritiladi.
4 - ja d v a l