Biofizika kitob yangisi 2013. doc
Download 2.18 Mb. Pdf ko'rish
|
BIOFIZIKA (1)
|
d
S С ε ε 0 = Bu yerda − d kondensator qoplamalari orasidagi masofa, − S har bir qoplamaning yuzi, − ε qoplamalar orasidagi muhitning dielektrik singdiruvchanligi. Amalda erkin zaryad tashuvchilari bo’lmagan moddalar dielektriklar deyiladi. Masalan: shisha, plastmassa va hokazo. Dielektriklar ham boshqa moddalar qatori atom va molekulalardan tuzilgan. Moddadagi barcha yadrolarning musbat zaryadlari barcha elektronlarning zaryadlar yig’indisiga teng bo’lgani sababli molekula zaryad jihatdan zaryadsiz bo’ladi. Agarda tashqi elektr maydon ta’siri bo’lmaganda musbat va manfiy zaryadlar “og’irlik” markazlari ustma-ust tushadi, bu holda molekula dipol momenti P nolga teng bo’ladi. Bunday dielektriklar molekulalari qutbsiz deyiladi. Qutbsiz molekulaga ega bo’lgan dielektriklarga (N 2 , H 2 , O 2 , CO 2 , CH 4 ...) lar kiradi. Tashqi elektr maydon ta’sirida qutbsiz molekulalarning zaryadlari qarama- qarshi tomonga siljiy boshlaydi va molekula dipol momentiga ega bo’la boshlaydi. Tabiatda shunday guruh dielektriklar (H 2 O, NH 3 , SO 2 , CO, …) mavjudki ularning molekulalari asimmetrik tuzilishga ega, ya’ni musbat va manfiy σ + σ − 1 ϕ 2 ϕ σ + σ − PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 131 zaryadlarning “og’irlik” markazlari mos kelmaydi va dipol momentiga ega bo’ladi. Bunday dielektriklarning molekulalari qutbli deyiladi. Dielektrikni tashqi elektrostatik maydonga joylashtirilsa u qutblanadi, ya’ni maydon farq qiluvchi dipol momentiga ega bo’ladi. Dielektrik qutblanishini miqdoriy baholash uchun qutblanganlik vektor kattaligidan foydalaniladi. Qutblanganlik (R) elektr maydon kuchlanganligiga (Ye) to’g’ri chiziqli bog’liqlikka egadir. Agarda dielektrik izotrop modda bo’lsa va Ye uncha katta bo’lmagan holda quyidagi formula o’rinli bo’ladi: E P 0 χε = (7.14) Bunda − χ moddaning dielektrik kirituvchanligi bo’lib, dielektrik xossalarni xarakterlovchi o’lchamsiz kattalikdir. Masalan: spirt uchun 25 ≈ χ ga, suv uchun 80 = χ ga teng. χ doimo musbat va χ >0 bo’ladi. Muhitning dielektrik singdiruvchanligi deb quyidagi o’lchamsiz kattalikka χ ε + = 1 ga aytiladi va dielektrik ta’sirida maydon necha marta kuchsizlaganligini ko’rsatadi. Nemis fizigi G.S. Om tajriba yo’li bilan bir jinsli metall o’tkazgichdan o’tuvchi tok kuchi o’tkazgich uchlaridagi kuchlanish U – tushuviga to’g’ri proporsional va utkazgich karshiligiga teskari proporsional ekanligini aniqladi. O’tkazgich qarshiligi uning o’lchamiga, shakliga va uning xossalariga hamda qanday materialdan yasalganligiga bog’liq bo’ladi. O’tkazgich materiali xossasiga bog’liq bo’lgan elektrik kattalik solishtirma qarshilik deb ataladi va ρ - bilan belgilanadi, o’lchov birligi м Oм ⋅ larda ifodalanadi. O’tkazgichning solishtirma qarshiligi 10 -7 м Oм ⋅ ga, dielektriklarning solishtirma qarshiligi 10 8 м Oм ⋅ ga teng va undan katta bo’ladi. Tabiatda mavjud bo’lgan ko’pgina moddalarning solishtirma qarshiligi 10 -7 Download 2.18 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|