Biofizika kitob yangisi 2013. doc
Download 2.18 Mb. Pdf ko'rish
|
BIOFIZIKA (1)
|
orasidagi farq gematokrit kattalik bilan aniqlanadi va empirik formula orqali ifodalanishi mumkin. Masalan, Xatchek tenglamasi orqali ф n к − = 1 η η . Bundan tashqari qonning yopishqoqlik koeffisiyenti, uning tezligiga ham bog’liq bo’ladi. Ya’ni, katta tomirlarda, kapillyardagiga qaraganda tezligi katta va yopishqoqlik koeffisiyenti kichikdir. Organizmni kislorod bilan ta’minlashda asosiy rolni eritrositlar o’ynaydi. Eritrositda ko’plab gemoglobin, ya’ni kislorodni bog’lab turuvchi organik modda mavjuddir. Eritrositdan ajratilgan qonda 3 ml kislorod erishi mumkin, to’liq qonda esa bu 200ml. ga tengdir. Sut emizuvchilar uchun eritrositlar ikki tomonlama botiq diskka o’xshaydi va u qalinligi 7,5nm. bo’lgan membrana va gemoglobin bilan to’yingan suyuqlikdan iboratdir. Shakl tuzilishiga asosan, u shar shaklida bo’lganidan o’lchami 1,6 marta katta. U yuzasining kattaligi tufayli ko’proq kislorod yutishga erishadi. Sut emizuvchilar eritrositlar diametri 5 mkm atrofida, lekin ularning soni juda ko’p bo’lgani uchun uning umumiy yuzi hayvon tanasi yuzidan ancha katta bo’ladi. Umuman olganda eritrositlar o’lchami va shaklini aniqlash qiyin, chunki uning shakli kapillyarda harakat qilganida o’zgaradi va uning o’lchami yorug’lik to’lqin uzunligi ( ) мкм 5 , 0 ~ o’lchami kabi kichikdir. Mikroskopda qaraganda difraksiya tufayli shakli qiyshiq ko’rinadi. Eritrositning o’lchami 5 – 8 mkm bo’lishiga qaramasdan diametri 3 mkm li kapillyarlarga kirishi mumkin. Natijada eritrosit sirti va tomir yuziga tekkan qismi yuzasi oshadi natijada gaz almashish ko’payadi. Eritrositlar miqdorining qonda kamayishi anemiya kasalligiga olib keladi, chunki kislorod bilan ta’minlash susayadi. Agarda, qon vertikal kapillyarga joylashtirilsa, u holda og’irlik kuchi ta’sirida eritrositlarning qatlamlar bo’yicha taqsimlanishi yuz beradi. Eritrositlarni shar shaklida deb eritrositlarning o’tirish tezligini (SOE) Stoks formulasidan aniqlash mumkin. PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 64 2 9 2 R g c ⋅ − ⋅ = ϑ ρ ρ η (3.18) Bunda − ρ eritrositlar zichligi, − c ρ suyuqlik zichligi, − ϑ eritrositlar tushish tezligi, − g erkin tushish tezlanishi, − R eritrosit radiusi. Bu formula bo’yicha topilgan qiymatlar 3.2 - jadvaldagi natijalardan kichik qiymatlarni beradi, bunga sabab eritrositlar bir-biriga yopishishi natijasida effektiv radiusi oshadi va SOE o’sadi. SOEga qon plazmasi yopishqoqligi ta’sir qiladi. Masalan: shamollash jarayonida, homiladorlik va boshqa patologik o’zgarishlarda sog’ plazmaning tarkibi o’zgarishi tufayli o’zgaradi. Shu sababli SOEni o’lchash bilan tashxis qo’yish mumkin. Eritrositlar membranasi mustahkam bo’lishiga qaramasdan, ma’lum fizik- kimyoviy ta’sir bilan uni buzish mumkin. Eritrositlar xossalari mexanik, issiqlik va boshqa ta’sirlar tufayli buziladi. Bundan esa patologik o’zgarishlarni tashxis qilishda foydalaniladi. Ultratovush gemoliz usuli bilan o’tkazilgan tajribalar sog’ va kasal hayvonlar eritrosit membranalari chidamliligi turlicha ekani aniqlanadi. Masalan: jigar serrozida eritrositlar toksik moddalar tomonidan qisman buziladi, bu esa jigar faoliyatini yomonlashtiradi. Shu bilan butun eritrositlar massasining xususiyati pasayadi. Masalan, shamollash (pnevmoniyada), mastit, endometritlar eritrositlar halokatini tezlashtiradi. Bu esa qonda yangi to’qimalarning paydo bo’lishi kamayishiga olib keladi. Membrananing mustaxkamlik o’lchovi bo’lib to’qimalar buzilishi tezligiga teskari bo’lgan kattalik olinadi. Eritrositlar mustahkamligi ustida olib borilgan natijalar shuni ko’rsatdiki, juni olingan qo’ylar eritrositlari, junli qo’ylardagidan kuchsiz bo’lar ekan yoki tog’dagi echkilarning eritrositlari yaylovdagi echkilarnikidan mustaxkam bo’lar ekan Erkaklarda eritrositlar ayollarnikidan 1,2 marta mustahkam ekan. Ultratovush defektoskopiya usuli yordamida ko’plab kasalliklarga tashxis qo’yish mumkin. Bu usul yordamida nafaqat eritrositlar, balki qonga tegishli boshqa elementlar va spermatazoidlar ham o’rganilishi mumkin. Download 2.18 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|