Biologiya bakalavr ta’lim yo’nalishi II kurs 201-guruh talabasi qo’chqoraliyeva irodaxonning botanika fanidan

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
QO’QON DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI


TABIIY FANLAR FAKULTETI


BIOLOGIYA KAFEDRASI
5110400-Biologiya bakalavr ta’lim yo’nalishi II kurs
201-guruh talabasi
QO’CHQORALIYEVA IRODAXONNING
BOTANIKA FANIDAN
«MEVANING TUZILISHI VA XILMA –XILLIGI,
KLASSIFIKATSIYASI. »
Mavzusida tayyorlagan


KURS ISHI


Ilmiy rahbar: X.O’rmanov


Qo’qon – 2023

MUNDARIJA
KIRISH………………………………………………………………………...…..3
I BOB . MEVALAR HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA.
1.1.Mevalar tuzilishi va tarkibi………………………………………….….5
1.2.Mevalarning biologik morfologik xususiyatlari……………………………………….12
II BOB .MEVALARNING XILMA – XILLIGI.
2.1. Mevalarning klassifikatsiyasi, apokarp,sinkarp, lizikarp, parakarpmeva-larning tuzilishi, ho`l va quruq mevalar …………………………………...….14
2.2. Mevalarning ahamiyati …………………………………………….………18
XULOSA…………………………………………………………...…………….27
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR…………..……………………………28
ILOVALAR………………………………………………………………………30

KIRISH.
Botanika - tiriklikning bir qismi bo‘lgan o‘simliklarni o‘rganuvchi fan hisoblanadi. «Botanika» so‘zi yunoncha «botane» so‘zidan olingan bo‘lib, ko‘kat, o’t degan ma’noni bildiradi. Hozirgi kunda planetamizda 500 millionga yaqin o‘simlik turlari bo‘lib, planetamizning hamma joyida: 149 mln km2 iborat quruqlikda hamda 361 mln km2 maydonni egallagan okean va dengizlardan tashkil topgan suvliklarda keng tarqalgandir.
Mana shu o‘simliklaming morfologik va anatomik tuzilishini, ularni tashqi muhit bilan hamda o'zaro munosabatlarini, ularda yuz beradigan barcha hayotiy jarayonlar: oziqlanish, fotosintez, nafas olish, ko’rpayish, transpiratsiya, moslashish kabi tiriklik xususiyatiarini, ulami evolutsion taraqqiyot jarayonidagi rivojlanishi hamda yer yuzi bo‘ylab tarqalish qonuniyatlarini, bu o‘simliklarni yaqin va uzoq belgilariga asoslanib filogenetik sistemaga solishni, o‘simliklardan ongli ravishda foydalanish hamda ularni muhofaza qilish yo‘llarini botanika fani o‘rganadi.
Kurs ishi maqsadi: Insonlarga mevalarning tuzilishi, hosil bo`lishi, rivojlanishi, klassifikatsiyasi va xillari haqida ma`lumotlar berish. Ulardan tog`ri foydalanish qonuniyatlarini o`rgatish. Bu kabi muammolarni hal qilishda qo`ldan kelgancha harakat qilish.

Kurs ishi vazifasi: Meva asosan tuxumdondan hosil bo'ladi, lekin uning shakllanishida gulning turli qismlari (kosacha, perianth va stamens) ishtirok etishi mumkin. Urug'lar tuxumdonlardan hosil bo'ladi. Devor (perikarp deb ataladigan) tuxumdon devoridan hosil bo'ladi. Perikarp uchta qatlamdan iborat: tashqi - ekzokarp yoki epikarp, o'rta - mezokarp va ichki - endokarp, ularning barchasi aniq ajralib turadi.

Mavzuni dolzarbligi: Meva urug'lar uchun yopiq idish bo'lgan gullaydigan (angiospermlar) o'simliklarning o'ziga xos organidir. Ikki marta urug'lantirmasdan ham, urug'siz ham (apomiksis davrida) rivojlanishi mumkin.Mevalarning xilma-xilligi juda katta va ular uzoq vaqtdan beri tadqiqotchilarning e'tiborini tortdi. 16-asrdayoq Cesalpini meva turlari boʻyicha gulli oʻsimliklar uchun sunʼiy tasnif tizimini yaratdi. 18-asrda nemis olimi Gertner mevalar haqidagi fanni, ularning tuzilishi, ontogenezi, ekologiyasi va tarqalishining xususiyatlarini quyidagicha ta'riflagan.
Kurs ishi predmeti: Meva va uning xillarini o`rganish yo`llari
Kurs ishi muammosi Mevalar bizning hayotimizning asosi va ajoyib inson hayotidagi ahamiyati:Oziq-ovqat (kraxmalli, tarkibida protein, mevalar, ichimliklar, sabzavotlar, achchiq);Yem-xashak (loviya, vetch, suli va boshqalar)Moyli ekinlar (tung, kanop, kungaboqar va boshqalar)Dorivor (doʻlana, malina, yovvoyi gul va boshqalar);Tolali (paxta);Bezak (shisha qovoq va boshqalar).U butun meva va uning qismlari (perikarp, urug'lar) sifatida ishlatilishi mumkin.Meva ikki marta urug'lantirilgandan keyin yoki apomiksisdan keyin o'zgartirilgan bitta gulning ginoetsiumidir, ba'zida gulning boshqa qismlari unga yopishadi.Shunday qilib, homila ikki marta urug'lantirish yoki apomiksisdan keyin o'zgartirilgan guldir.O'simliklardagi meva belgilari irsiy jihatdan barqaror. O'simlikni ko'pincha meva bilan aniqlash mumkin. Angiospermlarning turli guruhlarida mevalarning evolyutsiyasi o'ziga xos tarzda davom etdi, lekin aniq ularning funktsiyalarini kuchaytirish yo'nalishi bo'yicha => ba'zi mevalar ko'p urug'li, boshqalari - oz yoki bir urug'li bo'ldi. Biroq, har qanday holatda, ularning yaxshiroq tarqalishiga yordam beradigan moslashuvlar paydo bo'ldi.Xuddi shu turdagi va hatto bir o'simlikda turli xil tuzilishdagi yoki turli xil fiziologik xususiyatlarga ega (masalan, unib chiqish vaqtlari) mevalarni hosil qilishi mumkin bo'lgan holatlar mavjud. Bu hodisa deyiladi heterokarp(xilma-xillik).: