Биология ва генетика

Retsiprok, takroriy va taxliliy chatishtirish

Birinchi bo‘g‗in duragaylari sariq bo‘lib, yashil retsessiv belgi esa rivojlanmaydi Mendel tajribasida olingan ikkinchi bo‘g‗inda ham dominant ham retsessiv belgiga ega bo‘lgan o‘simliklar 3:1 nisbatdan paydo bo‘ladi. Bu ajralish nisbati fenotip ajralish deyiladi. Demak birinchi bo‘g‗in duragayidagi retsessiv yashiringan yashil belgi yo‘q bo‘lib ketmaydi, ikkinchi bo‘ginda yana paydo bo‘ladi.
Ikkinchi avlod duragaylarini genlar bo‘yicha (genotip) taxlil qilinsa ular 3 xil 1AA : 2Aa : 1aa ekanligini ko‘ramiz, ya‘ni genotip bo‘yicha 1:2:1 nisbatda namoyon bo‘ladi. Biz ikkinchi bo‘g‗inda duragaylarni tashqi ko‘rinishi bo‘yicha 3:1, irsiy imkoniyatlari bo‘yicha esa 1:2:1 nisbatlarda ajralishni ko‘rdik. Birinchi nisbat fenotipi, ya‘ni tashqi ko‘rinish bo‘yicha, ikkinchi nisbat genotip, ya‘ni irsiy qobilyati bo‘yicha ajralishi deb ataladi.
Organizmning barcha (ichki irsiy belgilar) genlar yig‗indisi gepotip deyiladi Genotipni tashqi muhim ta‘sirida paydo bo‘lgan belgilari fenotip deyiladi. Ular avloddan-avlodga jinsiy hujayralar orqali ota-ona xromosomalar orqali naslga o‘tar ekan. Belgilar namoyon bo‘lishi shu xromosomalar orqali naslga o‘tgan DNK - uning ma‘lum bir bo‘lagi - genlar ta‘sirida asta-sekin (belgilar) namoyon bo‘ladi. Demak har bir belgining rivojlanishi genlarga bog‗liq. Gomozigot organizmlar (AA va aa) turg‗un bo‘lib kelgusi bo‘g‗inda ajralish bermaydi, geterezigota (Aa) esa ajralish beradi. Gomologik xromosomaning ma‘lum bir nuqtasida joylashgan juft genlar allel genlar deyiladi. Meyoz bo‘linish davrida jinsiy hujayralar etilishida genlar har xil gametalarga tarqaladi.
Nazorat savollari
1.Turichida duragaylashda irsiyat qonunlarini aytib bering. 2.Monoduragay chatishtirish qanday olib boriladi.

3. 
   Retsiprok, takroriy va taxliliy chatishtirish qaytartibda olib boriladi.
   
1. 
   

10-mavzu: Allelmas genlarning o’zaro ta’siri natijasida belgilarning naslga o’tishi

Reja:

1. 
   Genlarning o‘zoro ta‘siri natijasida belgilarning naslga o‘tishi.
   
2. 
   Allelmas (epistaz, komplementarlik) o‘zaro ta‘siri natijasida yangi tiplarning hosil bo‘lishi.
   
3. 
   Komplementar va epistaz ta‘sir natijasida hosil bo‘lgan belgilarning G‗₂ da ajralish nisbati.
   

1.