Birlashgan Qirollik Buyuk Britaniya Birlashgan Qirollik

partiyasi tashkil topdi.
17—18-asrlarda B. B. Hindiston, Shimoliy Amerikada yangi yerlar
zabt etdi. Fransiyadan Kanadani tortib oldi. Shimoliy
Amerikadagi mustaqillik uchun boʻlgan urush (1775—83)
natijasida Shimoliy Amerika mustamlakalari mustaqillikka
erishdi va mustaqil AQSH davlati tashkil topdi. 18-asr oxiri — 19-
asr boshlarida B. B. inqilobga qarshi koalitsiyaning, keyinchalik
Napoleon Fransiyasiga qarshi ittifoqning asosiy tashkilotchisi
boʻldi. Fransiyaning magʻlubiyatidan B. B. burjuaziyasi oʻz savdo-
sanoati va mustamlakachilik hukmronligini mustahkamlashda
foydalandi. Vena kongressi (1814—15) qarorlariga muvofiq,

---

Malta, Seylon o.lari, Janubiy Afrikadagi Kap mustamlakasi va

boshqa hududlar B. B.ga oʻtdi. Mustamlaka xalqparini talash
hamda dehqonlarni yer mulkidan mahrum qilish evaziga
sarmoya jamgʻarilib, sanoatda toʻntarish yasashga zamin
tayyorlandi.
19-asrning 30-yillarida ishlab chiqarishning fabika tizimi qaror
topdi. 30—40-yillarda siyosiy jihatdan shakllangan ishchilar
harakati — chartizm keng avj oldi. B. B. hukumatining tashqi
siyosati ingliz burjuaziyasining savdo-sanoat sohasidagi
ustunligini mustahkamlash, mustamlakalarni koʻpaytirishga
qaratildi. B. B. Yangi Zelandiya, Birma, Janubiy Amerikadagi
poyonsiz hududlarni bosib oldi, 19-asrning birinchi yarmiga kelib,

---

Hindistonni zabt etishni tugalladi, Xitoy (184042, 185660)

hamda Afgʻonistonga qarshi (1838—42, 1878—80) bosqinchilik
urushlari olib bordi, Hindiston (1857—60), Irlandiya (1848—67 va
boshqalar), Yamayka o.dagi (1832) milliy ozodlik qoʻzgʻolonlarini
shafqatsizlik bilan bostirdi. Xitoydagi Taypin qoʻzgʻolonini (1851
—64) bostirishda ishtirok etdi. Qrim urushi tashabbuskorlaridan
biri boʻldi. 1878 yil Kipr o.ni, 1882 yil Misr, 1898 yil Sharqiy
Sudanni, 1899—1902 yillarda Janubiy Afrikadagi bir qancha
hududlarni zabt etdi.
20-asr boshlariga kelib B. B. iqgisodiy jihatdan AQSH va
Olmoniyadan orqada qola boshladi. B. B. bilan Olmoniya
oʻrtasidagi ziddiyat Birinchi jahon urushini keltirib chiqardi. Urush

---

oqibatida gʻolib mamlakatlar qatori Olmoniyaning Osiyo va

Afrikadagi mustamlakalarini tortib olish hisobiga oʻz
mustamlakalarini kengaytirishga erishdi. 20-yillarda B. B. Xitoyga
qarshi intervensiya uyushtirishda qatnashdi. 1929—33 yillardagi
jahon iqtisodiy inqirozi B. B. iqtisodiyotiga katta zarar yetkazdi.
1938 yil B. B. hukumati Myunxen shartnomasiga qoʻshilib,
Ikkinchi jahon urushining boshlanishiga yoʻl ochdi. 1939 yil 3
sentabrda B. B. Olmoniyaga urush eʼlon qildi. Urush B. B.ning
iqtisodiy va siyosiy mavqeini ancha pasaytirdi. Ikkinchi jahon
urushidan soʻng B. B. mustamlakachilik imperiyasi tushkunlikka
yuz tutdi. 1970-yillarning oʻrtalarida B. B.ning deyarli barcha
mustamlakalari mustaqillikka erishdi. Ikkinchi jahon urushidan
keyin B. B. hukumatini navbatmanavbat leyboristlar (1945—51,

---

1964—70, 1974—79) va konservatorlar (195164, 197074 va 1979

yildan) partiyasi boshqardi. B. B. 1945 ydan BMT aʼzosi.
Oʻzbekiston Respublikasi bilan diplomatiya munosabatlarini
1992 yil 18 fevralda oʻrnatgan. Milliy bayrami — Qirolicha
tugʻilgan kun (iyun oyining ikkinchi yoki uchinchi shanbasi).
Asosiy siyosiy partiyalarn, kasaba uyushmalari. Leyboristlar