Biz yashayotgan dunyo eski kitoblarda bitilganidek chindan ham "ko‘hna"dir. Umuman, Turkiston tuprog‘i, xususan, bugun biz yashab turgan O‘zbekiston ko‘hna dunyoning inson zoti vujudga kelgan eng qadim maskanlaridandir

Oltinko‘ldagi ikkinchi bitig. Jasoratli qahramon Eran Ulug‘ yig‘isi. U o‘ttiz sakkiz yoshida vafot etadi. Inanchu alplari orasida kurashadi. Tibet xoqoniga elchi jo‘natib, undan sovg‘a oladi.
Ubayt bitigi. Qahramon jangchi Tarxon Sangun yig‘isi. U olti yoshida otasidan ajralgan. U El Chur elida bahodirligi bilan shuhrat qozonadi. O‘ttiz jangchi bilan dushman pistirmasiga duch keladi va halok bo‘ladi.
O‘rxun-Enasoy tosh bitiglari tarixiylik xususiyatiga ega. Ular hayotdagi aniq shaxslarga bag‘ishlangan. Shu bilan birga mifologik tasavvurlar ham ifodalangan. Qadimgi turkiylar mifologiyasiga ko‘ra tangri yer va osmonni yaratuvchi, u yagonadir. Tangri turkiylar uchun – ota, yer esa onadir. O‘rxun bitiglari Enasoy bitiglaridan epik tasvirning kengligi bilan ajralib turadi.
Bu yodgorliklarda ham marsiya va madhiya ruhi yetakchilik qiladi. Lekin voqelikning ifodalanish xususiyatiga ko‘ra boshqa janrlarning ham belgisi mavjud. Kultegin va Bilga xoqon yodgorligi badiiy tasvirning yetakchiligi hamda epiklik xususiyati bilan qahramonlik dostonlarini eslatadi. Tonyuquq yodgorligida esa voqealarning badiiy tasviri yetarli darajada emas.
Demak, tosh bitiglarda adabiy janr talablariga ko‘ra marsiya, madhiya, doston va memuar shakllari mavjud. Tosh bitiklarda badiiy tasvir vositalari, xalq tili boyligidan unumli foydalanilgan. Kultegin asarida turk xalqining tabg‘achlar tomonidan ezilishi, zulm o‘tkazilishi shunday tasvirlanadi
Turk budun illaduk ilin ičqinu idmiš,
Qağanladuk qağanin jituru idmiš.
Tabğač budunka barilik
oğlin kul bolti,
Silik qiz oğlin ko‘ň bolti.
Мazmuni:
Turk budun ellashgan elni buzg‘un etmish,
Qog‘onlangan qog‘onni tuban etmish.
Tabg‘ach budung‘a qattiq o‘g‘illari qul bo‘ldi,
Suluv qizlari cho‘ri bo‘ldi.
Qadimgi turkiy adabiyotning vorisi hisoblangan bugungi ko‘plab milliy adabiyotlar unda o‘z tarixini, shakllanish jarayonini, katta hajmli nodir asarlarning tug‘ilish ildizlarini ko‘radi. XX asr qozoq yozuvchisi М.Avezov shunday yozadi: “har qanday tadqiqotchi yodnomalarni o‘qib, “Мanas”dagi Мanas, Almambet, Kubak, sirnoqlarning qahramonligi bilan yodnomalardagi harbiy yurishlar, janglar, olishuvlar o‘rtasidagi parallellikni ko‘rishi mumkin”.
Yodgorliklarning eng yiriklari Tonyuquq, Bilgaxoqon va Kultegin bitigtoshlaridir: