Biznes hujjatlarini yuritish 1-mavzu. Iqtisodiyotni va tashkilotlarni boshqarishda ish yuritishning tutgan o’rni Reja

2.Hujjatlarni tayyorlash va ularning bosqichlari 
Hujjatlarni tayyorlash odatda kompьyuterda olib boriladi. Hozirgi kunda 
kompьyuter har joydan yozuv mashinkasini siqib chiqarib hujjatlarni tizim va 
tahrirlashning asosiy vositasi bo’lib qoladi. SHuning natijasida hujjat matnini 
tayyorlashda ancha yirik hajmdagi ma’lumotlarni aniqlash va urganish; tuzish va 
kelishtirish jaryonida hujjatlarni ko’p marotaba qayta bosmadan chiqarishni bartaraf 
etish, hujjatning ust qismini bezatish madaniyatini yanada yaxshilash imkonini 
beradi. 
Har bir hujjatni tayyorlash 3 bosqichda olib boriladi: 
1) hujjat ma.tnini tuzish; 
2) hujjatni kelishtirish; 
3) hujjatni rasmiylashtirish. 
Hujjat tayyorlashning 1 -bosqichi qonunga asoslangan bo’lib, shuningdeq shu kabi 
savollarni yechish tartibini belgilovchi avvalgi me’yoriy-uslubiy hujjatlarni o’rganishdir. 
Hujjat tayyorlashning bu bosqichi murakabligi va qonunchilikka doir ma’lumotlarni 
izlash bo’yicha murakkab ishlar o’tkazish zarurligi tufayli ko’pincha qoldirilib kelingan. 
Hozirgi paytga kelib o’zida turli xil qonunchilik va me’yoriy-uslubiy hujjatlarni 
saqlovchi ko’p sonli yuridik va qonunchilik ma’lumot banklarning mavjudligi hujjatlar 
tayyorlash sifatini yanada oshirishga sharoit yaratdi. 

---

Arzon ma’lumot banklari kompakt diskdagi mavzuyi tanlangan hujjatlar 
ko’rinishiga ega bo’lishi mumkin. "Garant", "Konsulьtant plyus" kabi tizimlar yangi 
me’yoriy hujjatlar bilan davriy ravishda (har hafta, har kuni) to’ldirilishini yoki internet 
orqali eng yangi ma’lumotlarga ega bo’lishni nazarda tutadi. Bular ichida davlat 
qonunchiligi, viloyatlar qonunchiligi, mavzusi tanlangan ma’lumotlar - boj qonunchiligi, 
bank qonunchiligi, uy-joy qonunchiligi, soliq to’lash va buxgalteriya hisoboti va 
boshqalar bo’lishi mumkin. 
Bunday tizimlar berilgan mavzuga doir hujjatlarni tez tanlab olish, o’zaro bog’lik 
me’yoriy hujjatlarni ko’rib chiqish, kerak bo’lsa - tanlangan materialni bosib chiqarish 
imkonini beradi. 
Hujjat tayyorlashning 2 - bosqichi aynan shu savol va shunga o’xshash savollar 
bo’yicha avvalgi hujjatlarni va ularning yechimlarini o’rganadi. Hujjatlarni tanlash hajmi 
tayyorlanayotgan hujjatning to’g’riligi, o’ziga zid bo’lmasligi va hajmini belgilab beradi. 
Yaqin-yaqingacha, korxona hujjatlarini qayd qilish. an’anaviy tizimlarda kerakli 
hujjatlarni topish ancha mushkul bo’lgan edi. Hujjatlarni mavzu bo’yicha tanlash predmet 
mavzusi kartoteka bilan chegaralanib, katta mehnat sarflash orqali xam yetarli va kerakli 
hujjatlar hajmi bo’lmagan. Hujjatlar va avtomatlashgan qidiruv o’rtasida o’rnatilgan 
kompьyuterlashgan qayd qilish tizimigina berilgan savol bo’yicha deyarli barcha kerakli 
hujjatlarni topish, hujjatlarni to’la matni saqlangan tizimida esa - kerakli barcha 
ma’lumotlarni o’sha zahotiyoq ekranga chiqarish imkonini beradi. 
Hujjat tayyorlashning 3-bosqichi muayyan vaziyat bo’yicha ma’lumotlar yig’ishdan 
iborat bo’lib, bu bosqichda ham yig’ilgan ma’lumot bazalari ham korxona, firma va 
tashkilotda yaratilgan ma’lumot bazalarini ishlatish mumkin. Ma’lumot yigishning keng 
tarqalgan usullaridan biri- Internetdagi qidiruv jarayonidir.Masalan ishlab
chiqaruvchining mahsulot texnik tavsifi haqligi ma’lumotni olishi, turli mol yetkazib 
beruvchilarning mahsulot va xizmatlarga qo’ygan narxlarini taqqoslash, manzillar. 
telefonlar va jalvallar to’g’risida xabardor bo’lish. 
Shu tartibdagi tayyorlov ishlari o’tkazilgandan keyingina shaxsiy hujjatni sifatli 
tayyorlash mumkin. Har qanday tashkilot o’z nizomida belgilangan vazifalarni doimiy va 
qayta bajarib kelganligi sababli hujjatlar tuzishni talab qiluvchi holatlar ham takrorlanadi, 
ya’ni bir turda bo’ladi. Bunday hujjatlarning shakli va matnini oldindan sinchkovlik bilan 
ishlab chiqish. ularni kompьyuter xotirasiga trafaret matnlar va shablonlar ko’rinishida 
kiritib, ma’lum bir vaziyatlarni hujjatlashtirishda qo’llash mumkin. 
Ba’zi hujjatlar barcha tashkilotlar uchun umumiy hisoblanadi. Ularning
shakli tegishli idoralar tomonidan ishlab chiqiladi va tasdiqlanadi. Masalan, 
buxgalteriya hujjatlari unifikatsiyalashgan shakllar albomida Davlat statistika qo’mitasi 
tomonidan tasdiqlangan va boshqalar.