Biznes processlerinde marketing Joba

Biznes processlerinde marketing
Joba :
1. 1. Marketingnin’ mánisi hám áhmiyeti.
1. 2. Marketing - biznes filosofiyası.
1. 3. Marketingnin’ basqarıw funksiyası.
1. 4. Bazardı tańlaw.

1. 1. Marketingnin’ mánisi hám áhmiyeti
Marketing - (Marketing) anglichan tilinen alınǵan bolıp, bazar aktivi- yatini úyreniw mánisin ańlatadı.
Marketing - bazarda qarıydarlarǵa ónimlerdi tuwrı qáliplesken bahalarda jetkiziwdi uyretedi. Marketing - ayırbaslaw jolı menen mútajlik hám talaplardı qandırıwǵa jóneltirilgen insan iskerliginiń túri, bozordagi barlıq urıs qatnasıwshısılardıń óz-ara máplerine tiykarlanǵan háreketlarini, talaptı qáliplestiriw hám qandırıw ushın birlestiriw bolıp tabıladı. Marketing- bul tavar háreketiniń barlıq basqıshların óz ishine alıwshı, talap hám usınıstı úyreniw, ónim islep shıǵarıw programmasın jaratıw, satıw hám tutınıw qılıw menen baylanıslı bolǵan hár qıylı daǵı xızmetler kórsetiw hám tutınıwdan shıqqannan keyin utilizaciyalawdı shólkemlestiriw sıyaqlı bazar máselelerin sheshiwde pútin-sistemalı (kompleks-sistemalı ) jantasıw bolıp tabıladı.
Marketing XIX ásirdiń aqırı hám XX ásir baslarında qarıydar talabın qandırıwǵa mólsherlengen, kárxanalardıń islep shıǵarıw -satıw, sawda xızmetlerin shólkemlestiriw hám basqarıw sisteması retinde payda bolǵan. Biroq, burınǵı sotsialistik, finanslıq -xojalıq iskerligin joba tiykarında, basqarıw basqarıw tiykar bolǵan jámiyette, marketingni eń dáslepki tashkil bolıw zárúrshiligi, negizi de óz-ózinen jaramsız, kereksiz halǵa keldi.
Ásirese, 50-80-jıllardaǵı xojalıq júrgiziwde bahalaw daǵı jalpı muǵdarlıq kórsetkishlerdiń ústinligi, iri xojalıq hám ministrliklerdiń jalǵızhokimligi noshud, kún sayın yemirilib baratırǵan, «kasallangan» xojalıq mexanizminin’ jaratılıwına alıp keldi.
Ǵárejetlerdiń ósip barıwına tiykarlan- gan ekonomika - tiykarǵı maqset sapalı tavar islep shıǵarıw, sońı móljel, qarıydarlar talabın qandırıw hám pán-texnika jetiskenliklerin islep shıǵarıwǵa engiziwdi tezlestiriwshi ózgeriwshenlik, maslasıwshilik sıyaqlı islep shıǵarıwdı xoshametlentiretuǵın háreketlerden juda bolıp tabıladı.
Islep shıǵarıw hám ulıwma xojalıq júrgiziwge marketing noqatyi názerinen jantasıw qarıydarǵa tásir qılıwdıń keń iskerlik tarawıların óz ishine aladı. Bul bazar ushın bolǵan báseki gúresiniń ayriqsha qásiyetlerin anıqlashga alıp keledi. Bazar sheńberinde sebep-nátiyje baylanısların analiz qılıwdıń arnawlı usılların qollap, qarıydarlar talabı, mútajligi, diydi hám ta'bi tuwrısında informaciyalar toplap, kárxana hám shólkemler, marketing konsepsiyasi ol yamasa bul tavarǵa hám xızmetke satıp alınǵan zat qızıǵıwshılıǵın qáliplestiriw ushın ekonomikalıq, shólkemlestirilgen, texnikalıq jáne social (sotsial) jónelislerdi quraydı. Olar talaptı mumashıw bolǵan rawajlanıw perspektivasın anıqlaydilar, onı maqsetli baǵdarın qáliplestiriw ushın qararlar qabıl etediler hám kórilgen ilajlar nátiyjedorligini álbette qadaǵalaw etediler. Satıp alınǵan zat máselege marketingli jantasıw daǵı hár tárepleme analizdiń ayriqshalıǵı, bazar daǵı júz beretuǵın processlerni esapqa alıwǵana emes, bálki islep shıǵarıw kárxanaları, tovarlardı jetkezip beretuǵın dáldalshılar, kótere hám usaqlap satıw sawda kárxanaları hám de olar menen baylanıslı basqa barlıq shólkemlerdiń bazar buwınları sistemasındaǵı operativ hám uzaq waqıtqa mólsherlengen anıq maqsetlerin ózgeriwin analiz qılıw bolıp tabıladı. Marketing xojalıqtıń málim bir tarmaǵına, mısalı, islep shıǵarıwǵa yamasa sawdaǵa tiyisli dep oylaw nadurıs bo'lur edi. Ol bazarǵa xızmet kórsetiwshi barlıq xojalıq subektlerin óz ishine aladı hám olardan birgelikte hám pútin (kompleks) paydalanilganda, birgeliktegi iskerliginiń sońǵı nátiyjesi ushın ulıwma strategiyalıq baǵdarı ámeldegi bolǵan haldaǵana onıń qural hám usılları nátiyjeli nátiyje beredi.
Biziń ekonomikamız sharayatlarınan kelip shıqqan halda, bunday nátiyjeler tómendegiler bolıwı múmkin: bazar hám milliy ekonomika qadaǵan faatlaridan kelip shıqqan halda tutınıw tovarları islep shıǵarıw hám xizǵázzel yaki qasidanıń dáslepki eki qatarırni shólkemlestiriw, tavar aylanıwı muǵdarı hám quramın qáliplestiriw, bazar talapları noqatyi názerinen milliy ekonomikanıń perspektivasın anıqlash hám taǵı basqalar. Marketingli jantasıw, oraydan turıp basqarıw hám joybarlawdan ne menen parıq etedi? Bunda kárxana hám shólkemlerdiń jumıs ámeliyatında bazar talabı ulıwma esapqa alinbas edi.
Marketing bolsa satıw ushın usınıs qılınıp atırǵan tavardıń da, oǵan almasinadigan hám xalıqtıń túrlishe bolǵan siyasiy gruppalarınıń dáramatlarına tiykarlanǵan pul oqiminin’ da anıq adresi bolıwın talap etedi.
Oraylastırılǵan joybarlaw daǵı jalpı -bahalı jantasıw pul hám ásirese, tavar máselesin hesh qanday basqarmaydı, kerisinshe, onı mánisiz ortasha qarıydar dep atalıwshı qarıydarǵa jóneltiredi. Hátte, jetkilikli múmkinshilikler ámeldegi bolǵan halda da, talap hám usınıs arasında teń salmaqlılıq bolmaydı, sebebi kárxanalar sonday sharayatta iskerlik kórsetedi, olar ushın bazar talaplarına beyimlesiwdiń keregi joq bolıp qaladı. Tek islep shıǵarıw rejesin orınlaw hám asırıp orınlaw kerek boladı. Keyin bazardıń ózi oǵan kelip túsken tavardı yutib ketedi. Bizdıń ekonomikamızda ámeldegi bolǵan turaqlı deficitlilik nızamı sonnan ibarat edi. Nabada islep shıǵarılǵan tavardıń qandayda -bir bólegi bazarda ózine qarıydar tapa almasa, kárxana hesh qanday zálel kórmes hám ol hesh qanday materiallıq juwapkerlikke tartılmas edi. Bunaqa «ish»den kelip túsedigan zálel jámiyet «yelkasiga» musallat bolıp tushar edi, tek.
Marketingli qararlar qabıllaw kárxanalardan bazarǵa múmkin qa- dar beyimlesiwdi hám mámleket ekonomikalıq siyasatina tolıq juwap beriw menen birge, óndiristiń natiyjeliligi hám paydalılıǵın asırıw, miynet nátiyjelerinen materiallıq mápdarlıqtı asırıwǵa tiykarlanǵan, óziniń rawaj - lanish strategiyasın islep shıǵıw hám ámeliyatqa engiziwdi hár waqıt talap etedi. Ne ushın bunday hal júz boladı? Sebebi, marketingli jantasıwda baha nızamı hám tavar óndiristiń basqa ekonomikalıq nızamları qatań ámel etedi. Áne sol tiykarında tek bazarǵana tavar -pul al mashinuvini támiyinleydi. Islep shıǵılǵan materiallıq baylıqlar pul ekvivalentiga almastırılmas eken, social tákirar islep shıǵarıw pıtken hám tolıq bolmaydı hám jańa islep shıǵarıw dáwiri sikli baslanıwı óz- ózinden múmkin emes. Eń kem shiyki zat, materiallar, miynet hám finans resurslar sarpı menen talaptı kóbirek, tolıqlaw qandırıwǵa múmkinshilik beretuǵın marketing strategiyasınıń mánisi de áne sonda.

Sonday etip, marketing usıllarınan paydalanıw kárxana mápleri hám maqsetlerin, jámiyet maqsetleri hám mápleri menen birlestiradi, ekonomikası - jat rawajlanıwına mikro hám makroekonomikalıq jantasıw birligin támiyinleydi.Respublikamız óziniń social maqsetleri hám ekonomikalıq programmaların tek bazar mexanizmi arqalıǵana ámelge asırıwı múmkin. Buǵan bizni keyingi waqıttaǵı tavar -pul munasábetleri hám bazar ekonomikasınıń rawajlanıwı da ishontirmoqda.

Bazar - tavar xojalıǵınıń ekonomikalıq kategoriyasi bolıp, tavar jumıs- erin shıǵarıw hám mámilesi nızamları tiykarında islengen basma-bas almasıw - lash bolıp tabıladı. Basqasha etip aytqanda, bazar satıwshı (óndiriwshi) hám qarıydar (qarıydar ) lar ortasında júz bolatuǵın barlıq ekonomikalıq munosabatlar jıyındısın óz ishine aladı. Bazar baylanısları hám munasábetleri aldı -sotdi akti retinde ápiwayı tavar ayırbaslawdan tupten parıq etedi. Bul eń dáslep tavar -pul munasábetlerin tákirar óndiristiń mumkinligi hám zárúrligi hám de tavar xojalıǵın júrgiziwdiń sharayatlarında kórinedi.
Bazar mexanizmi qarıydar talabın qandırıwǵa, islep shıǵarıw xarajatlarini qoplay alıwǵa, turaqlı islep atirǵan hár bir kárxananıń foydáliligini támiyinlewge, islep shıǵarıw natiyjeliligin asırıwǵa qadaǵan- faatdorligini payda etiwge hám ónim sapasın asırıwǵa ılayıq xojalıq júrgiziw quralı bolıp tabıladı.
Basqarıwdıń ekonomikalıq usılları ámel etken sharayatta milliy ekonomikası - yotnin’ tiykarǵı buwını bolǵan kárxana hám birlespelerdiń huqıq hám juwapkershilikleri kengayadi, olardıń tavar óndiriwshiler retindegi roli asadı. Tavar -pul munasábetleriniń endigidengi rawajlanıwı ekonomikası - yotnin’ mámleketlik emes sektorı (kooperativlar, úlesdorlik jámiyetleri, kireyshi- lik, jeke isbilermenlik) dıń keńeyiwi menen baylanıslı. Respublika - miz kárxanalarınıń sırt el firmaları menen sherikligi, islep shıǵarıw quralları menen erkin kótere sawdaǵa ótiw de tavar -pul munasábetleri-dıń bekkemleniwine hám respublikamızda bazar munasábetleriniń taraq- qiyotiga xızmet etedi.