Biznesda buxgalteriya hisobi o’quv qo’llanma ii-qism Toshkent – ​​2022 yil biznesda buxgalteriya hisobi

7. BIZNESDA ETIKA


7.1 Biznes va axloq
Biznesda etika: "Axloqiy qadriyatlarni biznes xulq-atvoriga qo'llash".
Kompaniyalar, shuningdek, xatti-harakatlar me'yorlari va standartlariga asoslangan axloqiy qadriyatlarga ega bo'lib, ularning rahbarlari o'zlarining shaxsiyatini ifoda etish va maqsadlariga erishishda eng yaxshi yordam beradi deb hisoblaydilar. Ushbu axloqiy qadriyatlarning ba'zilari aniq bo'lishi mumkin; masalan, missiya bayonotida yoki xodimlarni o'qitish dasturlarida ifodalangan. Boshqa jihatlar tashkilot madaniyatining bir qismi bo'lgan yozilmagan qoidalar va urf-odatlar bo'lishi mumkin.
Ish jarayoni axloqiy dilemmalarning unumdor manbaidir, chunki uning butun maqsadi moddiy manfaat, foydadir. Biznesdagi muvaffaqiyat boshqalarga nisbatan potentsial afzalliklarni doimiy, baquvvat izlashni talab qiladi va ishbilarmonlar bunday afzallik beradigan hamma narsani qilishga majbur.
Quyidagi jadvalda axloqning uchta elementi jamlangan.

Element	Tushuntirish
MEN	Etika insonning o'z harakatlari uchun kasbiy javobgarligi bilan bog'liq.
QILING	Etika insonning "haqiqiy dunyoda" amalga oshirishi mumkin bo'lgan amaliy harakatlariga taalluqlidir. Inson har doim nima qilayotganini emas, balki qanday harakat qilishini hisobga olish muhimdir.
YAXSHI	Etika turli harakatlar yo'nalishlari o'rtasida tanlovdir. Ular boshqasiga qaraganda kamroq noxush harakatlarni o'z ichiga olishi mumkin.

7.1.1 Ishonch muammosi
Vaziyat qanday bo'lishidan qat'iy nazar, jamoatchilik (ayniqsa, professionallar uchun) tashkilotlarning axloqiy harakat qilishini kutadi. Bu "Menga ishon" modeli sifatida tanilgan va ko'p yillar davomida ko'pchilik biznes oilaviy mulk bo'lganida ishlatilgan. Zamon o'zgardi va endi ko'pchilik kompaniyalarni otalar va o'g'illar emas, balki direktorlar va menejerlar boshqaradi va model "Meni jalb qiling" deb o'zgartirildi, chunki ularning axloqiy fazilatlarini ko'proq isbotlash kerak edi.
So'nggi paytlarda biznesning ishonchliligi pasayib ketdi va buni tasdiqlash uchun ko'proq dalillar talab qilinadi. "Menga ko'rsatish" bosqichi ishonchni namoyish qilishni talab qildi, "Meni isbotla" mustaqil tekshirish va tasdiqlashni talab qildi va "Menga itoat et"ning yakuniy bosqichi qonunda axloqsiz xatti-harakatlar holatlarini bartaraf etish uchun qonunlar ishlab chiqilganda mavjud bo'ladi. Hozirda biz undan biroz uzoqdamiz.
Bu ishonchning barbod bo'lishiga nima sabab bo'ldi? 1980-yillardan beri Buyuk Britaniyada Barings Bank, Polly Peck va Maksvell nomlari kabi bir qator korporativ faoliyatda halokat kuzatildi. AQShda Worldcom, Enron va Tyco atrofida janjallar bo'lgan. Evropa sirg'alib ketmadi va Parmalat bilan ba'zi muammolarga duch keldi, Osiyoda Mitsubishi Motors va Daewoo ham muammolarga duch keldi. Bu mojarolarning barchasi aholining yirik korporatsiyalarga bo‘lgan ishonchini jiddiy ravishda yo‘qqa chiqardi.
Ushbu ishonchsizlikka qarshi turish uchun ko'plab korporatsiyalar o'z xodimlariga yo'l-yo'riq va treninglar berish uchun axloqiy strategiya va siyosatlarni ishlab chiqdilar. Strategiya rahbariyat tomonidan belgilanadi va biznesning barcha sohalarida qo'llaniladi va tashkilotning madaniy DNK qismiga aylanadi.


7.1.2 Korporativ javobgarlik siyosati va hisobotlari
Axloqiy strategiya har doim ham begonalarga ko'rinmaydi va ko'plab kompaniyalar endi o'z manfaatdor tomonlariga o'zlarining majburiyatlarini namoyish etish va kengroq jamiyatdagi munosabatlarini boshqarish uchun Korporativ Mas'uliyat siyosati (CRPs) va Korporativ Mas'uliyat hisobotlarini (CRRs) chiqaradilar. Ular tashkilot o'z aktsiyadorlarining mas'uliyatidan tashqarida bo'lgan mas'uliyatga ega degan fikrni aks ettiradi.
(a) Korporativ (ijtimoiy) mas'uliyat siyosati
Korporativ mas'uliyat siyosati korporativ ijtimoiy mas'uliyat siyosati sifatida ham tanilgan. Tashkilot o'zi a'zo bo'lgan mahalliy hamjamiyatga qanday yordam berishni va qaysi xayriya tashkilotlarini qo'llab-quvvatlashni hal qiladigan siyosatlar. Biroq, ular kengroq jamoatchilik bilan ham shug'ullanadilar va siyosatchilar ko'pincha tashkilotning atrof-muhitga ta'sirini kamaytirish va yangi xodimlarni qayerdan yollash haqida o'ylashadi. Ushbu siyosatlar tashkilotning umumiy maqsadlariga muvofiq bo'lishi kerak, hatto tashkilot foydaning pasayishi kabi muammolarga duch kelganda ham doimiy qo'llab-quvvatlashni ta'minlashi kerak.
(b) Korporativ javobgarlik to'g'risidagi hisobotlar
Ko'pgina yangi texnologik yutuqlar kompaniyaning uglerod izi va atrof-muhitga ta'siri bo'yicha statistik ma'lumotlarni taqdim etish imkonini beradi. Tashkilot to'g'risida batafsil ma'lumot berish uchun ularni xodimlar almashinuvi kabi an'anaviy hisob-kitoblarga qo'shish mumkin.
Bunday korporativ qadriyatlar xodimlarning xatti-harakatlariga nisbatan umidlarini ham aniqlaydi. Maqsad - shaxsiy xulq-atvor va professionallik nuqtai nazaridan xodimlarning izchil xulq-atvoriga erishishdir. Ushbu siyosatlar ixtiyoriy asosda qo'llaniladi va natijalar auditlar, so'rovlar va suhbatlar orqali nazorat qilinadi.