Biznesda buxgalteriya hisobi o’quv qo’llanma ii-qism Toshkent – ​​2022 yil biznesda buxgalteriya hisobi

MUNDARIJA


MUQADIMMA…………………………………………………………………... 6

	Foydalanilgan adabiyotlar……………………………	4
10-bob	FIRIBGARLIKNI ANIQISH VA OLDINI OLISH	7
10.1.	Firibgarlik nima? ................................................. ................	7
10.2.	Firibgarlik ehtimoli…………………………….	11
10.3.	Tashkilot uchun firibgarlikning oqibatlari	16
10.4.	Firibgarlikni aniqlash va oldini olish tizimlari…………	18
10.5.	Firibgarlikni aniqlash va oldini olish uchun javobgarlik……	24
10.6	Pul yuvish……………………………………………..	25
11-bob	YETAKCHILIK VA INSONLARNI BOSHQARISH	32
11.1.	Boshqaruvning maqsadi va jarayoni………………	32
11.2.	Boshqaruv mualliflari………………………………	38
11.3.	Boshqaruv va nazorat ……………………………………..	46
11.4.	Yetakchilik nima? ................................................. ................	47
11.5.	Yetakchilik mahorati va uslublari……………………	48
12-bob	ISHLAB CHIQISH VA TANLASH	60
12.1.	Ishga qabul qilish va tanlash………………………………	60
12.2.	Ishga qabul qilish va tanlashda javobgarlik………	61
12.3.	Ishga qabul qilish jarayoni………………………………	63
12.4.	Bo'sh ish o'rinlari reklamasi……………………………	69
12.5.	Tanlovga tizimli yondashuv………………………………	71
12.6.	Umumiy tanlash usullari……………………………	72
12.7.	Intervyu……………………………………………………	74
12.8.	Tanlovni amalga oshirishda testdan o’tkazish…………	79
12.9.	Boshqa tanlov usullari……………………………………	81
12.10.	Ishga qabul qilish va tanlash amaliyotini baholash………	83
13-bob	XILMA-XILLIK VA TENG IMKONIYAT	84
13.1.	Faoliyatni olib borishda diskriminatsiya …………………	84
13.2.	Teng imkoniyatlar…………………………………………	86
13.3.	Amaliy natijalar ……………………………………	88
13.4.	Xilma-xillik……………………………………………….	90
14-bob	SHAXSLAR, GURUHLAR VA JAMOALAR	93
14.1.	Jismoniy shaxslar………………………………………	93
14.2.	Guruhlar……………………………………………………..	97
14.3.	Jamoalar………………………………………………………	99
14.4.	Guruh a'zolarining roli ……………………………………	101
14.5.	Jamoani rivojlantirish……………………………	103
14.6.	Jamoa yaratish……………………………………………	104
14.7.	Muvaffaqiyatli jamoalar……………………………………	107
15-bob	SHAXSLAR VA GURUHLARNING MOTIVATSIYASI	109
15.1	Motivatsiyaning umumiy ko'rinishi ……………………	109
15.2	Motivatsiyaning nazariy jihatlari…………………	112
15.3	Motivatsiyaning jarayon nazariyalari……………………	115
15.4	Motivatsion yondashuvni tanlash…………………………	117
15.5	Mukofotlar va rag’batlantirish ……………………………	117
15.6	Motivator sifatida toʻlov……………………………	122
16-bob	TA'LIM VA RIVOJLANISH	128
16.1	O‘quv jarayoni……………………………………………	128
16.2	Rivojlanish va o'z ustida ishlash …………………………	132
16.3	Ehtiyojlari va ta’lim olishdan maqsad……………………	136
16.4	Ta’lim usullari……………………………………………	140
16.5	Ta'lim olish va rivojlanishda ma’suliyat ………………..	145
16.6	O'quv dasturlarini baholash …………………………………	146
16.7	Rivojlanish……………………………………………………	147
17-bob	SERTIFIKATLASH	148
17.1.	Faoliyatni boshqarish va baholash ……………..	148
17.2.	Faoliyatni baholashning maqsadi…………………………	151
17.3.	Faoliyatni baholash jarayoni……………………………..	153
17.4.	Samarali baholash uchun to'siqlar …………….	158
18-bob	SHAXSIY SAMARADORLIK VA MUNOSABATLAR	160
18.1	Vaqtni boshqarish…………………………………………	160
18.2	Axborot texnologiyalarining roli ………………………	166
18.3	Ishdagi samarasizlik…………………………………	170
18.4	Kompetentsiya doirasi va shaxsiy rivojlanish ……………..	171
18.5	Qarama-qarshilik va nizolar ……………………………	176
18.6	Ish joyidagi muloqot…………………………………	184
18.7	Rasmiy munosabat jarayonlari ……………..	191
18.8	Norasmiy aloqa tuzilmasi……………………………..	192
18.9	Muloqotdagi to‘siqlar………………………………………	196
18.10	Aloqa usullari	198
19-bob	AXLOQIY MUNOSABATLAR	199
19.1	Qoidalarning tuzilishi…………………………………	199
19.2	Boshqaruvtning javobgarligi ………………………………..	205
19.3	Axloqiy muhit……………………………………………	206
19.4	Tashkilotlarda etika ………………………………………..	212
19.5	Buxgalterlar va etika …………………………………	217
19.6	Buxgalterlarning axloq kodeksi……………………………	217
19.7	Biznesda etika …………………………………………	228
19.8	Axloqiy dilemmalar………………………………………….	230
19.9	Axloqiy nizolarni hal qilish………………………	234

MUQADDIMA

Ma’lumki, bugungi Globallashuv jarayonida O‘zbekistonda mavjud buxgalteriya hisobi va moliyaviy hisoboti tizimini moliyaviy hisobotning xalqaro standartlari (IAS, IFRS) talablariga mos holda tashkil qilish dolzarb masalalardan biriga aylanib bormoqda. Shu nuqtai nazardan ham, tadbirkorlik sub’ektlarining faoliyatlari to‘g‘risidagi ishonchli axborotlarni ta’minlash zarurligi va ushbu vazifani bajarishda buxgalteriya hisobi muhim rol o‘ynaydi.
2017-2021-yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar strategiyasida ham bank-moliya sektorini, real sektor korxonalarini jadal rivojlantirish, diversifikatsiya qilish va sifatini oshirish masalalari ko‘tarilgan. Bu ular to'g'risida ishonchli ma'lumotlarni yaratadigan buxgalteriya tizimini xalqaro standartlarga (IFRS) muvofiqlashtirish kerakligini anglatadi.
Ushbu darslik O‘zbekiston Respubliksi Prezidentining 2020 yil 24 fevraldagi PQ-4611-sonli “Moliyaviy hisobotning xalqaro standartlariga o‘tish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi qarorining “Ilg‘or xalqaro tajribani hisobga olgan holda moliyaviy hisobotning xalqaro standartlarini va mazkur sohada kadrlar tayyorlashning zamonaviy usullarini bosqichma-bosqich joriy etish bo‘yicha” Yo‘l xaritasiga muvofiq, Toshkent moliya institutida Sertifikatlangan diplomli buxgalterlar xalqaro assotsiatsiyasi (Association of Chartered Certified Accountants - ASSA) doirasida ishlab chiqilgan o‘quv rejasidagi “Biznesda buxgalteriya hisobi” (336 ACBU 1 4 1.12) fan dasturi asosida yaratilgan.
Darslik Oliy ta’limning 60410100 – “Buxgalteriya hisobi va audit” (tarmoqlar bo‘yicha) bakalavriat ta’lim yo‘nalishi uchun mo‘ljallangan bo‘lib, Toshkent moliya instituti ilmiy-uslubiy kengashi majlisida muhokama qilingan va nashrga tavsiya etilgan.
Darslikning ikkinchi qismi 10 bobdan iborat: 10- bob Firibni aniqlash va oldini olish, 11-bob Yetakchilik va insonlarni boshqarish, 12- bob Ishlab chiqish va tanlash, 13-bob Xilma-xillik va teng imkoniyatlar, 14- bob Shaxslar, guruhlar va jamoalar, 15-bob Shaxslar va guruxlarning motivatsiyasi, 16-bob Ta’lim va rivojlanish. 17-bob Attestatsiya, 18-bob Shaxsiy samaradorlik va munosabatlar, 19-bob Ahloqiy munosabatlar kabilarni bayoni keltirilgan.
Ushbu darslikni tayyorlashda o’z fikr va mulohazalalrini bildirib yaqindan yordam bergan prof. N. Karimov (Auditorlar palatasi), prof. M.M. Tulaxo‘jaeva (BAMA O‘zR), prof. N.Abdusalomova (TDIU), prof. R.Do‘smuratov (ToshDAU), prof. S.Toshnazarov (Sami SI), prof. Z. Umarov (TMI).
Mualliflardan