Biznesda buxgalteriya hisobi o’quv qo’llanma ii-qism Toshkent – ​​2022 yil biznesda buxgalteriya hisobi

4.2 Firibgarlik sabablari
Rahbariyat firibgarlik qanday va nima uchun sodir bo'lishi mumkinligini tushunishi kerak. Bunga quyidagi missolarni keltirish mumkin:
(a) Firibgarlik xavfi sanoatga xos omillar tufayli ortishi mumkin. Raqobat kuchayganligi sababli past daromadlar natijalarni manipulyatsiya qilish vasvasasiga tushishi mumkin.
(b) Biznesga xos omillar ham firibgarlik xavfini oshirishi mumkin.
(i) Kadrlar bilan bog’liq omillar dominant menejerlarning keng vakolatlari kabi
(ii) tashkiliy omillar, masalan, noaniq javobgarlik tuzilmasi yoki masofaviy ob'ektlar ustidan nazoratning yo'qligi
(iii) strategik omillar, masalan, biznes strategiyasining yo'qligi yoki samaradorlik uchun mukofotlarga katta e'tibor
(c) Vaziyatning o'zgarishi ham firibgarlik xavfini oshirishi mumkin. Ko'pincha nazorat qilish tizimi natijasi tufayli bo’lishi mumkin
biznesdagi o'zgarishlar, ayniqsa texnologiya yoki kompaniya ichki muhitidagi o'zgarishlar natijasida noadekvat bo'lib qoladi.
(d) Naqd pul muomalalrini amalga oshiruvchi ayrim sohalarda odatda yuqori xavf hisoblanadi.


4.3 Nazoratning yomonligi sabablari
Boshqaruv shuningdek, boshqaruvning to'g'ri ishlashiga xalaqit beradigan omillarni aniqlanishi kerak.
• Agar muvofiqlikka yetarlicha e'tibor berilmasa yoki nazorat nima uchun zarurligi, ular qanday ishlashi va ularni kim boshqarishi kerakligi tushunilmagan bo'lsa, boshqaruv elementlari to'g'ri ishlamaydi.
• Kadrlar bilan bog'liq muammolar, masalan, xodimlarning kamligi va sifatsizligi yoki xodimlarni rag'batlantirishning pastligi kabi nazorat organlarining ishlashiga to'sqinlik qilishi mumkin.
• Yuqori lavozimdagi xodimlarning o'zgarishi o'tish davrida nazoratning yetishmasligiga olib kelishi mumkin.
• Operatsion avtonomiyaga urg'u berish boshqaruvni chetlab o'tishga olib kelishi mumkin.


4.4 Umumiy profilaktika siyosati

Profilaktika siyosati axloq, xodimlar va o'qitish tartib-qoidalariga e'tiborni o'z ichiga oladi. Vazifalarni ajratish va hujjatlarga qo'yiladigan talablar kabi biznesning ayrim sohalarida nazorat qilish ham muhimdir.

Rahbariyat firibgarlikning oldini olish uchun ma'lum umumiy nazoratni qo'llashi mumkin.

(a) Etikaga e'tibor qaratish firibgarlik ehtimolini kamaytirishi mumkin. Ba'zi korxonalarda rasmiy axloq kodeksi mavjud. Boshqaruv, shuningdek, ular "yaxshi o'rnak" ko'rsatayotganiga ishonch hosil qilishi mumkin.
(b) Xodimlarni nazorat qilish firibgarlikning oldini olishning juda muhim vositasidir. Puxta suhbat va ishga qabul qilish tartib-qoidalari, shu jumladan yo'llanmalar insofsiz xodimlarni aniqlashning samarali vositasi bo'lishi mumkin. Baholash va shikoyatlarni ko'rib chiqish tizimlari xodimlarning demotivatsiyasini oldini oladi.
(c) Ta'lim va xabardorlikni oshirish muhim bo'lishi kerak. Firibgarlikning ko'plab misollari bor, ular beixtiyor yaqin bo'lgan insonlar nima bo'layotganini bilmay hayratda qolishadi. Shu sababli, firibgarlik bo'yicha ta'lim, ayniqsa, savdo xaridlar kabi yuqori xavfli sohalarda menejerlar va xodimlar va inson resurslari kabi firibgarlikning oldini olish va aniqlashda asosiy rol o'ynaydigan xodimlar uchun o’quv dasturining ajralmas qismi bo'lishi kerak.


4.5 Biznesning ayrim sohalarida firibgarlikning oldini olish
Shuningdek, firibgarlik xavfi yuqori bo'lgan biznesning muayyan sohalari nazoratni talab qiladi.
(a) Vazifalarni ajratish firibgarlikning oldini olishning asosiy vositasidir. Natijada, operatsion bosim segregatsiyaning to'liq emasligini anglatishi mumkin. Shu bilan birga, menejment ajratilishi kerak bo'lgan muayyan funktsiyalarni aniqlashi kerak, masalan, chekni imzolash va to'lovga ruxsat berishni ajratish.
(b) barcha operatsiyalar uchun tegishli hujjatlar talab qilinishi kerak.
(c) Cheklovchi choralar, masalan, xodimlarga faqat tasdiqlangan ro'yxatlardan yetkazib beruvchilarni tanlashga ruxsat berish va kompyuter tarmog'iga parollar bilan kirishni cheklash firibgarlik imkoniyatlarini kamaytirishi mumkin.
(d) kompyuter terminalidan chiqmasdan chiqish kabi muayyan harakatlarni taqiqlash kerak.
(e) Ichki audit faoliyati ushbu sohalarga yo'naltirilishi kerak.