Biznesni boshqarish va axborot texnologiyalari fakulteti biznesni boshqarish kafedrasi

Moliyaning taqsimlovchi funksiyasi YaIM va uning asosiy qismi – milliy daromadni taqsimlash bilan bog‘liq. Moliya ishtirokisiz milliy daromadni taqsimlab bo'lmaydi.
Moliyaning nazorat funksiyasi korxonalarning barcha xo’jalik faoliyatida namoyon bo’ladi. Rubl ishlab chiqarish va noishlab chiqarish xarajatlari, ushbu xarajatlarning daromadlarga muvofiqligi, asosiy vositalar va aylanma mablag'larni shakllantirish va ulardan foydalanish bilan nazorat qilinadi. U mablag'lar aylanishining barcha bosqichlarida, moliyalashtirish va kreditlashda, naqd pulsiz hisob-kitoblarda, byudjet va moliya tizimining boshqa qismlari bilan munosabatlarda ishlaydi. Rubl nazorati yordamida mahsulotni sotish jarayoni, etkazib berish shartnomalarining bajarilishi, rentabellik, foyda, kapital unumdorligi, aylanma mablag'larning aylanishi ta'sirqiladi.
Moliya- bu pul mablag'larining markazlashtirilgan va markazlashmagan fondlarini taqsimlash doirasida shakllantirish va ulardan foydalanish bo'yicha jamiyatdagi pul munosabatlari tizimi.
davlatning iqtisodiy, ijtimoiy va siyosiy muammolarini hal qilish uchun yalpi milliy mahsulot va milliy daromadni qayta taqsimlash.
Inflyatsiya- pulning qadrsizlanishi jarayoni, rublning sotib olish qobiliyatining pasayishi, umumiy narx darajasining oshishi.
Inflyatsiya nafaqat narxlarning o'sishida namoyon bo'ladi, bu holda ochiq inflyatsiya bo'ladi, shuningdek, taqchillikning mavjudligi, tovarlar sifatining yomonlashuvida namoyon bo'ladigan yashirin inflyatsiya yoki bostirilgan inflyatsiya ham bo'lishi mumkin.
Inflyatsiyaning asosiy turlari.
Inflyatsiyaning tabiati va inflyatsiya jarayonlarining o'sish sur'atlariga qarab, inflyatsiyaning quyidagi turlari ajratiladi:
1) Kuchli inflyatsiya. Bu narxning nisbatan past o'sish sur'atlari bilan tavsiflanadi, yiliga taxminan yoki 10% dan bir oz ko'proq. Bunday inflyatsiya bozor iqtisodiyoti rivojlangan aksariyat mamlakatlarga xosdir.
2) Shoshilinch inflyatsiya. O'rmalashdan farqli o'laroq, uni nazorat qilish qiyin. Uning o'sish sur'ati odatda ikki xonali raqamlar bilan ifodalanadi. Narxlarning keskin ko'tarilishi o'zini boshqacha ko'rsatadi va qat'iy belgilangan miqdoriy parametrlarga ega emas. Inflyatsiya jarayonlari mamlakatning rivojlanish darajasiga, ijtimoiy-iqtisodiy tuzilmaga, narx jarayonlarini tartibga solishning bir xil bo'lmagan mexanizmiga bog'liq.
3) Giperinflyatsiya. Uning shartli bosqichi har oy (3-4 oy ichida) narxlarning 50% dan oshishi hisoblanadi va yillik ko'rsatkich to'rt xonali raqamlarda ifodalanadi. U eng katta xavf tug'diradi. Uning o'ziga xosligi shundaki, u amalda boshqarib bo'lmaydi, odatiy funktsional munosabatlar va odatiy narxlarni nazorat qilish dastaklari ishlamaydi, pul masalasi ko'payadi, g'azablangan chayqovchilik rivojlanadi, ishlab chiqarish tartibsizdir.
Bunday sharoitda, barcha kutgan muqarrar narxlarning oshishiga erishish uchun pul egalari imkon qadar tezroq ulardan xalos bo'lishga intiladi. Natijada, shoshilinch talab paydo bo'ladi va birinchi navbatda qisman tejash vositasi bo'lib xizmat qiladigan tovarlar (ko'chmas mulk, zargarlik buyumlari) sotib olinadi. Odamlar "inflyatsion psixoz" bosimi ostida harakat qiladilar va bu narxlarning ko'tarilishiga olib keladi va inflyatsiya o'zini oziqlantira boshlaydi.
Giperinflyatsiyaning klassik misoli Germaniya va boshqa bir qator mamlakatlarda Ikkinchi jahon urushidan keyin yuzaga kelgan vaziyatdir. Germaniyada 1923 yilda narxlarning o'sish darajasi 10-12 raqamga baholandi, ish haqini darhol sarflash kerak edi, chunki kun davomida narxlar bir necha marta ko'tarildi.
Rossiyada muomaladagi pul miqdori 1918 yil yanvaridagi 27 milliarddan 219 trln. 1921 yil dekabriga kelib 845 mlrd. Emissiya rublning xarid qobiliyatining 10 million marta pasayishiga olib keldi. Inflyatsiya juda murakkab, favqulodda qarama-qarshi hodisadir. Narxlarning inflyatsiyasi va pul muomalasi o'rtasida to'g'ridan-to'g'ri o'xshashlik keltirmaslik kerak, garchi bu ko'pincha iqtisodiy adabiyotlarda amalga oshiriladi.
Mamlakatimizda pul muomalasi 1990-yildagi 28 milliard rubldan 1991-yilda 89 milliardga, ​​1992-yilda esa 1513 milliardga yetdi. Shu bilan birga, pul massasi narxlarning ortib borayotgan o'sishi tufayli real ehtiyojlardan orqada qoldi. Bularning barchasi inflyatsiya jarayonlarini kuchaytirib, pul tizimining yemirilishiga olib keldi.