Biznesni raqamlashtirish amaliyoti kompaniyani raqamli transformatsiyalashuv yoʻnalishlari Reja

4.2-rasm. Raqamli transformatsiyaning asosiy yoʻnalishlari 
Raqamli transformatsiya strategiyasini amalga oshirishda asosiy 
vazifalardan biri oʻzgarish yoʻlidagi barcha jarayonlarning oʻzaro 
bogʻliqligi. 
Endi har bir yoʻnalishni qisqacha koʻrib chiqaylik: 
Ma’lumotlar bilan ishlash (Big Data, Data Analytics, Data Science) 
endi bu nafaqat tendentsiya, balki ishlaydigan vositadir, ularsiz zamonaviy 
kompaniyaning ishini tasavvur qilib boʻlmaydi. Ma’lumotlarga asoslanib, 
bugungi kunda u xaridorlarning xatti-harakatlarini modellashtiradi, ishlab 
chiqarish zanjirlarini optimallashtiradi, talabni bashorat qiladi, imtiyozlarni 
shakllantiradi va, albatta, mahsulot va xizmatlarni ma’lum iste’molchiga 
moslashtiradi. 
Koʻpgina kompaniyalar ma’lumotlarga asoslangan (
data-driven) 
yondashuvni - ma’lumotlar asosida qaror qabul qilishni qoʻllab-
quvvatlamoqda. Vaqt birligida koʻp miqdordagi ma’lumotlar va 
ob’yektlarni tahlil qilish uchun neyron tarmoqlari, mashinali oʻqish va 
boshqa sun’iy intellekt algoritmlari qoʻllaniladi. Ular tahlil jarayonini 
sezilarli darajada tezlashtirishga va insonning ishi bilan solishtirganda xato 
qilish ehtimolini kamaytirishga yordam beradi. 
Biznes-
jarayonlarni 
raqamlashtirish 
Ma'lumotlarga 
asoslangan 
boshqaruv 
Xaridorning 
markazlashuvi 
Qiymatlarni 
boshqarish 
Raqamli 
infratuzilma 
Raqamli 
hamkorlik 
Innovasiya 
bilan ishlash 
Raqamli 
madaniyat va 
layoqatni 
rivojlantirish 

---

250
Ma’lumotlar evolyutsiyasining asosiy bosqichlari kompaniyalarning 
IT-infratuzilmasini rivojlantirishdagi uchta asosiy davr: ma’lumotlarni 
toʻplash va tahlil qilish, saralash va segmentatsiya, ichki va tashqi 
manbalardan ma’lumotlarni boyitish, kompaniyaning mahsulotlari va 
xizmatlarini moslashtirish uchun ma’lumotlardan foydalanishni qamrab 
oladi. Uch bosqichning hammasi juda mashaqqatli va muhimdir, shuning 
uchun ular ma’lum bir vaqtni olishi mumkin, raqamli transformatsiya 
strategiyasini shakllantirishda buni e’tiborga olish kerak. 
Bu kompaniya ishini tashkil qilishning yangi tamoyilidir. Agar 
klassik yondashuvda kompaniyalar umumiy bozor va uning ehtiyojlarini 
hisobga olgan holda mahsulot va xizmatlarni yaratsa, mijozga 
yoʻnaltirilgan modelda butun mahsulot mijoz va uning ehtiyojlari atrofida 
ichlab chiqariladi. Ya’ni, xaridor markaziy oʻrinni egallaydi. 
Ushbu yondashuv jarayonlarni raqamlashtirish va chuqur tahlil 
tizimlarini 
joriy 
etish 
natijasida 
paydo 
boʻldi. 
Bu 
raqamli 
transformatsiyaning muhim yoʻnalishlaridan biri boʻlgan iste’molchini 
tushunish va uning xulq-atvor xususiyatlarini oʻrganishdir. Elektron 
kanallarning jadal rivojlanishi raqobat muhitini oshiradi va yoʻqotishlarni 
oldini olish va yangi sotuvlar uchun kurashish uchun kompaniyalarni 
individuallashgan ishlab chiqishga majbur qiladi. Mijoz oʻz vaqtida, qulay 
va tezda mahsulot yoki xizmatni taqdim etadigan joyga intiladi. 
Bugungi kunda tovar nafaqat mahsulot yoki ma’lum bir xizmat, balki 
tashkilot bilan oʻzaro munosabatlarning toʻliq jarayonini anglatadi. 
Masalan, M. kompaniyasi uchun video mahsuloti faqat sovutgich emas, 
balki mijozning keyingi xarid uchun qaytib kelishini oʻz ichiga olgan 
oʻzaro ta’sirning butun zanjiridir. Hatto shunday “mijoz tajribasi 
menejmenti” kabi dolzarb ekspertiza mavjud – bu kompaniya, uning 
xizmatlari va xizmatlari bilan ishlash jarayonida mijoz oladigan jarayonlar 
va taassurotlar toʻplamidir. 
Raqamli infratuzilmani rivojlantirish har qanday integratsion 
jarayonlarni moslashuvchan qiladi. Ochiq tizimlarni qurish tamoyillari 
nafaqat tashqi manbalardan ma’lumotlarni boyitish, balki mutlaqo yangi 
mahsulot gʻoyalarini topish uchun cheksiz imkoniyatlarni ochib beradi. 

---

251
Koʻplab kompaniyalar kuchlarni birlashtirib, raqamli sheriklik yoki 
hamkorlikni 
yaratadilar. 
Bunday 
oʻzaro hamkorlik tashkilotga 
infratuzilmaning yetishmayotgan qismini yaratish va uning rivojlanishiga 
vaqt va mablagʻlarni sarflamaslik, balki sherik infratuzilmasi bilan 
birlashishda farazlarni tez va samarali sinash va bozorga mutlaqo yangi 
qoʻshma mahsulotlarni olib kirishga imkon beradi.
Raqamli tizimlar va kanallar yordamida korxonalar yangi farazlarni 
yanada samarali, tez va arzon ravishda sinab koʻrish imkoniyatiga ega. 
Mahsulotlarni 
boshqarishning 
zamonaviy 
usullari 
tufayli 
kompaniyalarda biznes egiluvchan metodologiyalarga asoslangan tadqiqot 
va ishlanmalar (research & development) guruhlarini tashkil qilishi 
mumkin, ularning asosiy vazifasi biznesni rivojlantirish uchun yangi 
yoʻnalishlarni, mahsulotlarni va yechimlarni topish va sinash ustida doimiy 
ish olib borishdir. 
Bundan tashqari, ochiq infratuzilmani yaratib, kompaniyalar 
startaplarni ichki xakatonlar va akseleratorlarga jalb qilish orqali, uchuvchi 
loyihalarni ularning real ma’lumotlari va jarayonlarida sinab koʻrish 
imkoniyatini ochdilar. Bu yanada samaraliroq xarid qilish toʻgʻrisida qaror 
qabul qilish, samaradorlikni hisoblash va tezroq innovatsiyalarni amalga 
oshirishga imkon beradi. 
Raqamli texnologiyalardan foydalanish mijoz uchun oʻz mahsuloti 
qiymatini boshqarish imkonini beradi. Masalan, mijoz xatti-harakatlari va 
voqealar kontekstiga qarab dinamik parametrlarni kiritish hamda 
moslashtirish va individuallashtirish mumkin. 
Zamonaviy mijoz uchun raqamli kanalning oʻzi qiymatga aylanadi. 
Tobora kompaniya uchun raqamli xizmatlarning mavjudligi uning 
foydasiga qaror qabul qilishda asosiy omilga aylanmoqda. Xizmatlardan 
foydalanish usuli qanday oʻzgarayotganiga – bank xizmatidan tortib 
chakana savdogacha, transport, sayohat, buyumlar Interneti (IoT)dan va 
hokazogacha e’tibor qaratish kifoya. Mijoz uchun mahsulot va xizmatlarni 
toʻlaqonli va masofadan sotib olish, operatsion yordamni kechayu kunduz 
va ofislarga bormasdan olish, har xil mahsulotlarni bir-biriga bogʻlash, 
zarur xizmatni oʻz vaqtida olish juda muhim boʻlib qoladi. 

---

252
Mijoz xizmat va takomillashtirish boʻyicha doimiy ishlarni sotib 
oladi – bu zamonaviy iste’molchining psixologiyasi sifatida baholanadi. 
Insonlar samarali oʻzgarishlarning asosidir. Kompaniyaning strategik 
tashabbuslarni amalga oshirish jarayonida unga qanday aniq kadrlar, 
qanday kompetentsiyalar, qancha miqdorda va qaysi nuqtada kerak 
boʻlishini tushunish muhimdir. 
Afsuski, amalda biznesni muvaffaqiyatli oʻzgartirishda asosiy toʻsiq, 
qoida tariqasida, jamoaning tayyor emasligi – motivatsiyaning yoʻqligi va 
tajribaning yetishmasligida koʻrinadi. Biroq, asosiy muammo bu 
maqsadlar, strategiyalar va usullarni tushunmaslikdir. Shu sababli, 
kompaniyalar oʻzgarishga qarshi koʻplab ichki qarshiliklarga duch 
kelishadi. 
Dastlabki bosqich sifatida, xodimlarning raqamli yetuklik darajasini 
baholash tartibidan boshlash tavsiya etiladi. Top menejment uchun alohida 
strategik kursni oʻtkazish maqsadga muvofiq. 
Transformatsiya jarayonini boshqarish va koordinata qilish uchun 
alohida boshqaruv organlari, jumladan, transformatsiya boʻyicha qoʻmita 
yoki transformatsiya guruhi tuziladi. Bu raqamli transformatsiyaning 
asosiy yoʻnalishlariga muvofiq tashkiliy tuzilmaga qoʻshimcha boʻlib, 
ushbu yondashuv muvaffaqiyat va diqqatni koʻpaytiradi. 
Kompaniyadagi raqamli transformatsiyalar uchun javobgar – raqamli
transformatsiya boʻyicha direktor, Chief Digital Transformation Officer 
(CDTO / CDO) hisoblanadi. 
Raqamli oʻzgarishlarning barchasi ham texnologiya bilan bogʻliq 
emas, ularning aksariyati madaniy, jamoaning fikrini, maqsadni belgilash 
va motivatsiyani oʻzgartiradi. 
Ozbekistonda “Raqamli iqtisodiyot”ni jadal rivojlantirish, inson 
faoliyatining barcha sohalariga raqamli texnologiyalarni keng joriy etish, 
jumladan sog‘liqni saqlash va ta’lim sohalariga, iqtisodiyotning real 
sektorida ishlab chiqarish va boshqarish tizimlarini avtomatlashtirish, 
axborot tizimining yaxlitligi va barqaror faoliyatini hamda axborot 
xavfsizligini ta’minlash yoʻnalishida: 
“Raqamli O‘zbekiston – 2030” dasturini ishlab chiqildi va hayotga 
tatbiq etildi; 

---

253
Davlat tashkilotlaridagi barcha turdagi hisobotlar hamda ma’lumotlar 
bazalarini integratsiyalash orqali ma’lumotlarni boshqarishning yagona 
davlat tizimini yaratildi; 
Energetika vazirligi tizimidagi tashkilotlarda nazorat va ma’lumotlar 
yig‘ish tizimini (SCADA), energiya menejmenti tizimini (EMS) hamda 
boshqa turdagi axborot texnologiyalarini joriy etilib, modernizatsiya 
qilinmoqda. 
Qishloq xo‘jaligida raqamli texnologiyalarni keng joriy etilmoqda. 
Dasturiy mahsulotlar va axborot texnologiyalari texnologik parki 
(IT-park)ning hududini kengaytirilib, yangi infratuzilma ob’yektlarini 
qurildi. 
Faoliyat doirasini kengaytirish, “startap loyihalarini har tomonlama, 
shu jumladan venchur moliyalashtirish asosida, qo‘llab-quvvatlashni 
tashkil etish va IT kompaniyalar uchun qulay shart-sharoitlar yaratish 
orqali dasturiy mahsulotlar va axborot texnologiyalari texnologik parki 
yanada rivojlantirilmoqda. 
Aholi, 
ayniqsa, 
yoshlar 
orasida 
raqamli 
ko‘nikmalarni 
takomillashtirish, “Bir million dasturchi” loyihasini amalga oshirish. 
Intellektual mulk faoliyatini rivojlantirish va zamonaviy IT-
yechimlar, autcorsing usullari va “sun’iy intellekt”dan foydalangan holda 
intellektual 
mulk 
ob’yektlari 
ekspertizasini 
tashkil 
etish 
takomillashtirilmoqda. 
“Xavfni boshqarish” avtomatlashtirilgan axborot tizimini avtomobil 
chegara bojxona postlarida joriy etish, temir yo‘l transportida tashilayotgan 
tovarlar bo‘yicha yuridik shaxslar, vagon, konteyner, harakatlanish hududi 
yoki saqlanayotgan (to‘xtab turgan) temir yo‘l stansiyasi to‘g‘risida 
elektron ma’lumotlarni bojxona organiga real vaqt rejimida taqdim etish 
yo‘lga qo‘yildi
91
. 
Mamlakatimizda “Raqamli O‘zbekiston – 2030” strategiyasiga 
muvofiq iqtisodiyot tarmoqlari va hududlarini raqamlashtirish, davlat 
axborot tizimlari va elektron xizmatlarni joriy etish, shuningdek, raqamli 
91
‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil 2-martdagi PF-5953-son Farmoni// 2017 — 2021-yillarda 
O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasini “Ilm, 
ma’rifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili”da amalga oshirishga oid DAVLAT DASTURI

---

254
texnologiyalardan keng foydalanishni ta’minlash bo‘yicha xalq ta’limi, 
davlat xizmatlari, sud, moliya va bank tizimida kompleks chora-tadbirlar 
amalga oshirilmoqda. 
Shu bilan birga, raqamli iqtisodiyot va elektron hukumatning 
rivojlanish holatini samarali reyting baholash tizimi hamda uni amalga 
oshirishning idoralararo mexanizmining yo‘qligi iqtisodiyot tarmoqlari va 
hududlarni raqamli transformatsiyasi hozirgi holatini chuqur tahlil qilishga 
to‘sqinlik qilmoqda. 
Tashkilotlar hamda hududlarni raqamli transformatsiya holatini 
reyting baholash jarayonlarini avtomatlashtirish uchun NIS.UZ idoralararo 
axborot tizimi (NIS.UZ-axborot tizimi) ishga tushirilgan. 
Hududlarning raqamli rivojlanish darajasini reyting baholashda 
raqamli iqtisodiyot bo‘yicha quyidagilar hisobga olinadi: 
Elektron tijorat subyektlarining soni; 
Elektron schet-fakturadan foydalangan xo‘jalik korxonalarining 
ulushi; 
Onlayn 
nazorat-kassa 
mashinalariga 
ulangan 
xo‘jalik 
korxonalarining ulushi; 
Elektron tijorat aylanmasi; 
Yalpi ichki (hududiy) mahsulotdagi axborot texnologiyalari va 
kommunikatsiya tarmog‘ining ulushi; 
Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari sohasida tovarlar va 
xizmatlarning eksport hajmi; 
Dasturiy mahsulotlar ishlab chiqaruvchi – IT-kompaniyalar ulushi; 
Elektr va tabiiy gaz iste’molini hisobga olish va nazorat qilishning 
avtomatlashtirilgan tizimiga ulangan “aqlli” hisoblagichlar ulushi; 
Suv omborlari, viloyat va tumanlararo irrigatsiya tizimlari, tuman 
irrigatsiya tizimlarida avtomatlashtirilgan qurilmalarni o‘rnatish; 
YIDXP orqali ko‘rsatilgan xizmatlar ulushi; 
Bozor xizmatlari tuzilmasida IT-xizmatlar ulushi; 
IT-park rezidentlari ulushi. 
Raqamli ta’lim bo‘yicha: 
Xodimlarini AKT sohasida malakasini oshirgan korxonalar ulushi; 
Maktablarning axborot-kommunikatsiya texnologiyalari bo‘yicha 
diplomga ega informatika o‘qituvchilari bilan ta’minlanganligi; 

---

255
Axborot-kommunikatsiya 
texnologiyalari 
sohasida 
ishlovchi 
xodimlarning ulushi; 
Raqamli texnologiyalar o‘quv markazlarining mavjudligi; 
Raqamli texnologiyalar o‘quv markazlari kurslari bitiruvchilari soni; 
“Bir million dasturchi” dasturida ishtirok etganlar ulushi hisobga 
olinadi.
92
Davlat statistika hisobi va boshqa rasmiy axborot resurslardan 
foydalangan holda Raqamli iqtisodiyot sohasida faoliyat yuritayotgan 
korxonalar soni aniqlanib, ularning ro‘yxatini shakllantirildi. 
To‘g‘ridan-to‘g‘ri yoki idoraviy mansub tashkilotlar orqali aholiga 
va tadbirkorlik subyektlariga xizmatlar ko‘rsatuvchi yoki tovarlarni 
sotuvchi xo‘jalik boshqaruvi organlari, shuningdek ustav fondida davlat 
ulushi 50 foizdan ortiq bo‘lgan davlat unitar korxonalari o‘zlarining rasmiy 
veb-saytlarida majburiy tartibda quyidagi funksiyalarni nazarda tutishlari 
kerak: 
tovarlar va xizmatlarning turlari va qiymatlari (tariflari) to‘g‘risidagi 
to‘liq va dolzarb ma’lumotlarni qulay shaklda taqdim etish; 
Internet tarmog‘i orqali tovarlar va xizmatlarga elektron haq to‘lash 
va tasdiqlash imkoniyati. 
Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish 
hamda Adliya vazirliklari va ularning tasarrufidagi tashkilot va bo‘linmalar 
negizida quyidagilarni nazarda tutuvchi “Raqamli idora” loyihasi amalga 
oshirilmoqda: 
a) 2022-yil 1-yanvarga qadar: 
qog‘ozsiz elektron hujjat almashinuvi va ish yuritishni tashkil qilgan 
holda barcha ma’muriy tartib-taomillarni va operatsion jarayonlarni 
raqamlashtirish; 
faoliyatning ochiqligi va shaffofligi hamda aholi punktlarida davlat 
xizmatlaridan foydalanishning kafolatlanganligini ta’minlash; 
idoralararo elektron hamkorlik jarayonlarini avtomatlashtirish; 
92
Vazirlar Mahkamasining 2021-yil 15-iyundagi 373-son qarori // Davlat boshqaruvi organlari, xo‘jalik 
birlashmalari va mahalliy ijro etuvchi hokimiyat organlari hamda hududlarni raqamli transformatsiya holatini 
reyting baholash tartibi to‘g‘risida NIZOM

---

256
b) “Raqamli idora” loyihasini amalga oshirishning amaliy tajribasini 
boshqa 
davlat 
organlari 
va 
tashkilotlarida 
ularning 
faoliyati 
xususiyatlaridan kelib chiqqan holda joriy etish. 
2020-yil 1-noyabrdan boshlab barcha vazirlik va idoralar, mahalliy 
ijro etuvchi hokimiyat organlarida amaldagi rahbar o‘rinbosarlaridan biriga 
raqamlashtirish bo‘yicha o‘rinbosar (Chief Digital Officer) vakolatlari 
yuklatilib, quyidagilar ularning ustuvor vazifalari etib belgilandi: 
axborot tizimlari va resurslarini keng joriy etishni nazarda tutuvchi 
idoraviy raqamli transformatsiya dasturlarini ishlab chiqish va o‘z vaqtida 
amalga oshirish; 
elektron davlat xizmatlarini mobil qurilmalar va elektron 
hamkorlikning boshqa shakllari orqali ko‘rsatishni yanada kengaytirish 
uchun zarur shart-sharoitlar yaratish; 
idoralar faoliyatining ochiqligi va shaffofligini ta’minlash, Internet 
tarmog‘ida ochiq ma’lumotlarni va boshqa axborotlarni joylashtirib borish 
bo‘yicha choralar ko‘rish; 
idoraviy raqamli infratuzilmaning axborot xavfsizligini, shuningdek, 
elektron ma’lumotlar va hujjatlarning himoyasini ta’minlash.