Blackcurse

 

66 

1)  

Тashki  -  bunda  sintez  mahsuloti  tashqi  muxitga  yoki  ko’proq  tana  bo’shlig’iga,  masalan, 

ovqat  xazm  qilish  traktiga,  yoki  nafas  yo’liga  ochiladi.  Bu  xil  sekretsiyani  ekzokrin  bezlar 

amalga oshiradi;  

2)  

Ichki  -  bunda  sintez  mahsulotlari  shu  organizmning  sirkulyator  sistemasiga  ajraladi  va  u 

boshqa  organga  yoki  uning  qismiga  ta’sir  etadi.  Bu  xil  sekretsiyani  endokrin  bezlar  amalga 

oshiradi.  Endokrin  bezlarga  kalkonsimon  parakalkonsimon  bezlar,  buyrak  usti  bezi,  gipofiz  va 

oshkozon  osti  bezlaridagi  Langergans  orolchalari  kiradi.  Ekzokrin  sekretsiyaga  tipik  misollar 

tarikasida oshkozon osti bezining atsipusklarining, so’lak bezlari, ovqat xazm qilinishning mayda 

bezlari, nafas va jinsiy sistemasi bezlarini sekretsiyasini keltirish mumkin.  

 

Sekretsiyani moddalar almashinuvining oxirgi maxsulotlaridan karbonat kislotasi mochevina 

va  siydik  kislotalarini  hujayradan  tashqariga  chiqarishini tushuniladigan eksretsiyadan farq kilmoq 

kerak.  

 

Ammo  har  ikkala  protsess  sekretsiya va ekskretsiya bir-biri bilan chatishib ketadi, shuning 

uchun  ko’p  hollarda  ularga  aniq  chegara  qo’yish  kiyin  bo’ladi.  Shuningdek  sekretsiyani  hujayra 

sitoplazmasini  doimiy  tarkibiy  qismini  tashkil  etuvchi  moddalarni  tashqariga  chiqishidan  ham 

farqlash  kerak.  Тekshirishlarni  ko’rsatishicha  normal  hayotiy protsessda hujayradan atrof muxitga 

doimo  kaliy  ionlari,  fosfor  kislotasi  ionlari,  aminokislotalar,  nukleotidlar,  oqsillar,  fermentlar 

ajralib turadi.  

 

Sekretsiyaning asosida, umuman, moddalarni ximiyaviy o’zgarishi yotadi. Тurli yo’llar bilan 

hujayraga  kirgan  past  molekulali  moddalar  yigiladi  yoki  ko’p  hollarda  ular  o’zgarishga  uchrab 

ximiyaviy  tuzilishi  boshqa  moddalarga  aylanishi  mumkin.  Har  2  la  holda  ham  hujayra  energiya 

sarflashi kerak.  

 

Shunday  qilib,  hujayrada  hosil  bulayotgan  moddalar birinchidan sintez mahsuloti bo’lsa, 2 -

dan maxsus biologik aktivlikga ega bo’lsa sekretsiya xaqida gapiriladi. 

 

Sekretsiyalarni  biologik  funksiyalari  turli  tuman  juda ko’p. Ularni ba’zilari fermentlardir. 

Ular  ozuka  polimer  moddalarga  xujum  qilib  ularni  surilish  uchun  yaraydirgan  past  molekulali 

mahsulotlarga aylantiradilar(ichak fermentlar) boshqa sekretlar hujayra hayotiga kuchli ta’sir etadi. 

Ular  funksiyalarni  kuchaytirish  yoki  aksincha  tormozlash  uchun  ishlatiladi  (Gormonlar  va 

mediatorlar).  Uchinchilari  ozuka  sifatida(sut  moddasi),  4-lari  hujayrani  ximoyalashda  (keratin 

shilimshio’), 5-lari agressiv maqsad uchun toksinlar, zaharlar ishlatiladi.