Blackcurse

 

70 

o’tkazadigan, unda erigan modda molekulalarini sekin yoki faqat o’tkazmaydigan membrana bilan 

ajralgan deb taxmin qildilar. Hujayralarning osmotik xossalari shunga bog’lik bo’ladi. 

 

Osmotik bosimi hujayra ichidagi osmotik bosimdan yuqori bo’lgan moddalar eritmalariga 

(gipertonik) o’simlik hujayralari solinganda quyidagi hollar kuzatiladi. 

I.Agar  eritilgan  modda  molekulalari  hujayraga  kirmasa  protoplast  sellyulozali  po’stdan 

ajraladi,  hujayrani  ichki  osmotik  bosimi  tashqi  muxit  osmotik  bosimi  bilan  tenglashguncha suvni 

yo’qotadi, protoplastni xajmi kamayadi-plazmoliz yuz beradi. 

II.  

Agar  eritilgan  modda  molekulalari  hujayraga  kirsa,  lekin  eritmaga  utayotgan  suv 

molekulalariga nisbatan kam tezlik bilan kirsa, bunda dastlab plazmoliz yuz beradi, tashqi muxitdan 

molekulalarni  kirishi  davom  etishi  bilan  protoplastning  xajmi  orta  boradi  va  dastlabki  holiga 

qaytadi-  deplazmoliz  yuz  beradi.  Bunda  hujayralar  ichidagi  osmotik  bosim, tashqi osmotik bosim 

bilan tenglashadi. 

III.  

 Agar  tashqi  muxitdan hujayra ichiga moddalar suv molekulalarining tezligi bilan bir 

xil  tezlikda  kirsa,  protoplastning  xajmi  o’zgarmaydi  va  plazmoliz  yuz  bermaydi.  Demak  eritma 

izotonik bo’lib qoladi. 

 

O’simlik  hujayralari  vakuolalaridagi  osmotik  bosim  muxitning osmotik bosimidan doimo 

ancha yuqori bo’ladi, hujayra turgan holda bo’ladi.