Blackcurse

---

 

O’zbekiston Respublikasi 

Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi 

   

Z. M. Bobur nomidagi  

Andijon Davlat universiteti 

 

Z

Z

o

o

o

o

l

l

o

o

g

g

i

i

y

y

a

a

 

 

k

k

a

a

f

f

e

e

d

d

r

r

a

a

s

s

i

i

 

 

 

 

 

 

B

B

a

a

d

d

a

a

l

l

x

x

o

o

’

’

j

j

a

a

y

y

e

e

v

v

 

 

I

I

.

.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  

(ma’ruza matnlari) 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Andijon – 2013 

 

 

---

 

2 

 

 

  Ushbu “Sitologiya” dan  ma’ruzalar matni Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligining  

muvofiqlashtiruvchi  kengashi tavsiyasi  asosida chop etildi. 

     Qo

’

llanma  yangi  namunaviy  dastur  va  reja  (2013)  asosida  yozilib, unda  sitologiyaning 

rivojlanish  tarixi,  metodlari  va  hujayraning  tuzilishi    yorug

’

lik  va  elеktron  mikroskopik 

dalillar  asosida  bеrildi. Har bir mavzuning ohirida mustahkamlash uchun savollar, tayanch 

iboralar va adabiyotlar kеltirildi.   

 

 

 

 

 

Тaqrizchi:   

 

b.f.d. professor M.Mamadiyev. 

 

 

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

3 

 

 

 

So’z  boshi    

 

  

Amaldagi  o’quv  rejasiga  ko’ra  sitologiyadan  kunduzgi  bo’limda  30  soat 

ma’ruza, 44 soat amaliyot uchun ajratilgan. 

Hozirgi  davrda  o’zbek  tilida  sitologiyadan  Oliygox  talabalari  uchun  darslik 

yo’q.  Boyqobilov  va  Ikromovlarning  “Sitologiya”,  Sattiboyev,  Qo’chqorovlarning 

“O’simlik  hujayrasi”  o’quv  qo’llanmalari na’munaviy dasturda ko’rsatilgan barcha 

masalalarni yoritib bera olmaydi. Shuning uchun ham Sitologiyadan ma’ruza matnlari 

yozilishi zarur narsa edi. 

  

Matnda  sitologiyaning  rivojlanish  tarixi,  hujayraning  elektron  mikroskopik 

tuzilishi,  organoidlarning  nozik  tuzilishlari  va  funksiyalari  eng  yangi  ma’lumotlar 

asosida bayon etildi.        

 

 

1- ma’ruza. Kirish. 

Sitologiyaning predmeti va vazifalari. 

Reja. 

1.  Sitologiya hujayra xaqidagi fandir. 

2.  Sitologiyaning ob’ektlari. 

3.  Sitologiyaning muammolari. 

4.  Sitologiyaning qisqacha rivojlanish tarixi. 

4.1.  Dastlabki mikroskopning paydo bo’lishi. 

4.2.  Dastlabki mikroskopik kuzatishlar. 

4.3.  “Hujayra” atamasining fanga kiritilishi. 

5.  Preformizm va epigenez nazariyalari. 

6.  Adabiyotlar. 

7.  Тayanch iboralar.     

  

Sitologiya - tirik materiyaning tuzilishini elementar birligi bo’lgan hujayralarning kelib 

chiqishi,  ishlashi  va  qayta  tiklanishi  xaqidagi  fandir.  U  hujayralarning  strukturasini, 

protoplazmaning  nozik  tuzilishini,  undagi  hayotiy  protsesslarni  sodir  bo’lishini  o’rgatadi. 

Sitologik  tekshirishlarning  ob’ektlari  ko’p  hujayrali  organizmlarning  hujayralari  bakterial 

hujayralar, sodda hayvon - hujayralardir. 

 

Ko’p  hujayrali  organizmlarning  hujayralari  to’qimalarning  tarkibiga  kiradi,  ularning 

hayot faoliyatlari bir butun organizmni muvofiqlashtiruvchi ta’sirga bo’ysunadi. Bakteriya, 

sodda  hayvonlarda  “hujayra”  va  “Organizm”  tushunchalari  bir-biriga  mos  keladi;  bunda 

biz  mustaqil  hayot  kechira  oladigan  hujayra-organizmlar    to’g’risida  gapirishga  xaqlimiz. 

Bir hujayrali organizmlar  olamida turli yashash muxitiga moslashgan bo’lgan juda xilma-xil 

formalar  mavjud.  Hujayra  -  organizmlar  orasida  biz  juda  murakkab  tuzilgan  va  ancha 

---