Blackcurse

1. 

Mitoz. 

  

O’simlik,  hayvon  va  sodda  hayvonlar  uchun  umumiy  bo’linish  usuli  mitozdir.  Bu 

protsessning  biologik  ma’nosi  shuki,  bunda  ikkita  kiz  hujayralar  hosil  bo’lib,  ular  bir  xil 

sondagi xromosamalar va ularda bo’lgan DNK ga ega. 

 

Mitozga tayyorgarlik. Ko’payayotgan hujayralar hayotida bo’linish oralig’idagi davr- 

interfaza va aynan mitoz farqlanadi.  

 

Interfazada  hujayra  o’sadi,  ishlaydi  va  mitozga  tayyorlanadi.  Hujayralarning 

bo’linishga tayyorlanishida qator jarayonlar amalga oshadi. 

1. 

Sitoplazmaning 

hamma 

makromolekulali 

komponentlarining 

ikkilanishini 

ta’minlovchi hujayraning o’sishi 

2. 

Хromosomalarning reduplikatsiyasi         

3. 

Mitotik markazlarning ikkilanishi 

4. 

Mitotik apparatning oqsillarini sintezi 

5. 

Energiya zaxirasini tuplanishi 

Hujayraning  o’sishida  bir  vaqtning  o’zida  yadro  va sitoplazmaning massasi oradi. Bunda 

yadroning  sitoplazmaga  nisbati  hamma  tip  hujayralar  uchun  nisbatan  o’zgarmas  bo’lib 

qoladi. 

Otalangan  tuxumninng  maydalanishida  o’sish  fazasi  bo’lmaydi.  Bo’linish  juda  tez 

bo’ladi va borgan sari mayda hujayralar hosil bo’ladi. Somatik hujayralar esa bo’linishdan 

so’ng,  avvalgi  kattaligiga  o’sib  yetadi,  keyin  mitozga  kirishadi.  Mitoz  vaqtida  sintetik 

protsesslar vaqtincha tuxtab turadi. Bunda I-RNK ni hosil bo’lishi va sitoplazmaga o’tishi 

tuxtaydi. 

Mitoz  hujayrani  hamma  qismini  o’z  ichiga  olsa  ham  ko’proq  yadroni  tabiati 

(xromosomalarni  hosil  bo’lishi)  va  mitotik  apparatni  hosil  kilayotgan hujayra markazining 

(sentriola) fuksiyasi qiziqtiradi. 

Hujayralarning  mitotik  bo’linishi  quyidagi  4  ta  bosqichga  ajratiladi:  profaza, 

metofaza, anafaza va telofaza. 

PROFAZA  Bo’linishni  boshlanishi,  hujayrani  qanday  shaklli  bo’lishidan  kat’iy 

nazar  uning  qutblanishi  bilan  harakterlanadi.  Kutblanish  sentriolalarni  qarama-qarshi 

tomonga  tarqalishi  va  ular  orasida  vereteno  (duk)ni  hosil  bo’lishi  bilan  amalga  oshadi. 

Qutblarni  mavjudligi  bo’linayotgan  hujayra  ekvatori  tekisligini  (yuzasini)  belgilaydi. 

Sentriolalarni va vereteno iplarini mitotik apparat deb ataladi. Sentriolalarni tarqalishi ertaki 

profazada  boshlanadi,  mitotik  apparatni  to’liq  shakllanishi  esa  profazani  oxirida  tugaydi. 

Oxirgi  ma’lumotlarga qaraganda sentriola ham hujayrani avtoreproduksilovchi sistemasiga 

---