Blokni tozalab qazib olishda ruda va atrof tog’ jinslarining kon-geologik xarakteristikasi

3-jadval

Ruda mustahkamligi koeffitsienti, f		Ruda tanasini qazish kengligi (m)
	0.8	1.0	1.5	2.0	2.5	3.0	3.5	4.0	4.5	5.0
20 va undan yuqori	3.9	3.4	2.60	2.40	2.30	2.21	2.15	2.10	2.06	2.03
19	3.6	3.2	2.45	2.28	2.17	2.10	2.05	2.00	1.96	1.93
17	3.3	2.9	2.10	1.95	1.87	1.81	1.76	1.72	1.69	1.66
15	3.0	2.55	1.80	1.68	1.62	1.87	1.53	1.49	1.46	1.44
13	2.7	2.05	1.50	1.45	1.40	1.36	1.33	1.30	1.30	1.25
11	2.4	1.90	1.40	1.28	1.20	1.14	1.10	1.07	1.07	1.03
9	2.1	1.70	1.20	1.08	1.00	0.95	0.92	0.89	0.87	0.85

Blokning bir qismida (26 m uchun) bir marta o’tish(zahadka) uchun sarf lanadigan portlovchi modda miqdori quyidagi formula yordamida aniqlanadi:
𝑸_𝑩𝑩= 𝑸𝒒 = 𝟕7,04 ∗ 𝟏, 𝟕𝟓 = 𝟏34,8kg. (3)
Burg’ilab-portlatish ishlarida zaryad konstruksiyasi.
Shaypatron (patron boevik) (ammonit №6JV) va igdanit portlovchi modda yordamida zaryad konstruksiyasini qabul qilamiz. (4-rasm). portlatish vositasi sifatida SINV-SH(СИНВ-Ш.-система инициирования неэлектрического взрывания) qabul qilamiz.

4-rasm. Shpurli zaryad konstruksiyasi.
Bitta shpurdagi portlovchi modda miqdori quyidagiga teng:
𝒒 _𝒍𝒔𝒉𝒑𝒌𝟑𝝅_𝒅𝟐_{∆ 𝟏𝟎𝟎𝟎} (4 )
𝟑= =𝟏.𝟕𝒙𝟎.𝟓𝒙𝟑.𝟏𝟒𝒙𝟎.𝟎𝟎𝟏𝟔𝒙 =𝟏.𝟎𝟔 𝒌𝒈.
𝟒 𝟒
Bu yerda: 𝑘₃ − shpurni to’ldirish koeffitsienti bo’lib, zaryad uzunligining shpur uzunligiga nisbatiga teng;
d- shpur diametri;
∆ − PM zichligi,
(ammonit №6JV) va igdanit portlovchi moddalari uchun -1000kg/𝑚³ Umumiy shpurlar sonini quyidagicha aniqlanadi:
𝑸 𝟏3𝟒,8
𝑵 = ^𝑩𝑩= = 𝟏27 ta shpur. (5) 𝒒_𝟑𝟏.𝟎𝟔
Shpurlar joylashtirish sxemasi(tartibi) ruda tanasining qalinligiga bog’liq.
W-eng qisqa qarshilik chizig’i quyidagi formula bo’yicha aniqlanadi:
𝑾 . 𝟔𝒎. (6)
Bu yerda: m- yaqinlashish koeffitsienti, odatda 1.0-1.2; k-shpurni to’ldirish zichligini hisobga oluvchi koeffitsient,
𝑘 = 𝑘₃ ∗ 𝑘_𝑡𝑧
𝑘_𝑡𝑧−zaryadlangan PMning zicgligini hisobga oluvchi koeffitsient.
Ruda tanasi(tomir)ning qalinligi 1.5 mga teng bo’lganligi uchun shpurlarni qatorli joylashtirish tartibini tanlaymiz. 𝑎 − 𝑠ℎ𝑝𝑢𝑟𝑙𝑎𝑟 𝑜𝑟𝑎𝑠𝑖𝑑𝑎𝑔𝑖 𝑚𝑎𝑠𝑜𝑓𝑎 =0.6m qabul qilamiz, bu zaryadni shpurlar chizig’i(markazi) bo’yicha joylashtiriladi va qatorlar orasidagi masofani 0.6 m gacha oshiradi (W 16% dan ko’proq). Bu W=0.6 uchun optimal yechimdir, chunki, yaqinlashish koeffitsienti 1.0 ga nisbatan qatordagi shpurlar orasidagi masofa 33% ga qisqaradi. Bunga asoslanib, 26,5 m li kenglikda 40 ta qatorli 3 ta ketma-ket shpurlar joylashtiriladi. Shuning uchun klinli o’yiq hosil qiluvchi shpur burg’ilanadi.

5-rasm. Blokning 26 m qismini massivdan ajratish uchun shpurlar joylashtirish sxemasi.

Ammonit №6 JV umumiy miqdori quyidagiga teng:
𝑸_𝒂𝒎= 𝑵𝐱𝒒_𝒏= 𝟏27𝐱𝟎.𝟐𝟓= 31,25𝒌𝒈. (7)
Bu yerda: 𝑞_𝑛− bitta PM patronining og’irligi, kg.
Mos ravishda Igdanit PMning og’irligini quyifagicha aniqlab olamiz:
𝑸_𝑰𝒈= 𝑸_𝑩𝑩− 𝑸_𝒂𝒎= 𝟏34,8 − 31,25 =103,55𝒌𝒈. (8)
Igdanit PM bilan shpurlarni zaryadlash ZMK-1 pnevmazaryadlash yordamida ikki ishchi tomonidan amalga oshiriladi.
To’lqin o’tkazgichning uzunligi 3m. To'lqin o'tkazgichlari-UVT to'plamlarda bir-biriga DSH bilan bog'langan va DSH qisqa onda ta’sir qiladigan ED-1-8-T ga ulangan. ED-1-8-T portlovchi zanjirga qo'shiladi va zanjir KPM-1U tok manbai mashinasiga ulanadi.
Shpurlar to'plamlari soni 4-jadvalga muvofiq montaj qilinadi

6.1-rasm. KPM-1U tok manbai mashinasi	6.2-rasm. ED-1-8-T

Shpur zaryadlarining portlatish tarmog’ini tuzish
4-jadval

Bitta to’plamga to’planadigan shpurlar tartibi	Shpurlar soni	Sekinlashish vaqti SPIV - Ш, ms
1-3	3	0
4-6	3	15
7-9	3	30
10-14	5	45
15-26	12	75
27-38	12	100
39-50	12	125
68-79	12	150
80-91	12	200
92-103	12	300
104-115	12	500
116-118	3	550

Shunday qilib, burg'ulash-portlatish uchun pasportni tuzish uchun zarur hisobkitoblar amalga oshiriladi va portlatish ishlarini bajarish tartibi belgilanadi.
4.Rudalarni chiqarish va elitish parametrlarini asoslash
Rudani yetkazib berish- qazib olish nuqtasidan tashish kon lahimigacha u yoki bu usul bilan tashishdir.
Yetkazib berish shartlari va usullari asosan kon qazib olish tizimi va ruda tanasining yotish burchagiga bog'liq.Yetkazib berish jarayoni rudani chiqarish, ikkilamchi maydalash va yuklash bilan uzviy bog‘liqdir.
Amalda quyidagi etkazib berish usullari qo'llaniladi:

• 
  O'z og'irligi kuchi ostida etkazib berish.
  
• 
  mexanizatsiyalashgan usul bilan yetkazib berish
  
• 
  kombinatsiyalashgan usul bilan yetkazib berish
  

Ayrim konchilik tizimlarida ruda portlatilib massivdan ajratilgandan so’ng, bloklarning pastki qismiga tushadi va maxsus voronkalar va ruda tushirgichlar orqali chiqariladi, nogabarit jinslar mavjud bo’lsa ikkilamchi maydalash amalga oshiriladi.
Amaldagi qazib olish tizimiga asoslanib massivdan ajratilgan ruda chiqariladi:

7.1-rasm. Mexanizatsiyalashgan usul bilan yetkazish Skreperlash ortidan tashish gorizontiga bitta doimiy to’g’ri skreperlash 1 – skreperlash orti; 2 - skreper; 3 - temir yo'l; 4 - yuklash uchun to’shama(polok); 5 – skreper lebyodkasi; 6 - skreper lebyodkasi uchun kamera; 7 - yuk tashish shtreki.	7.2-rasm. Blokdan rudani chiqarish a-chiqarish lahimining noto’g’ri joylashuvi; b- chiqarish lahimining to’g’ri joylashuvi.

Blokning balans zaxiralari magazinlab qazib olish tizimi bilan qazib olinganda rudanio'z og'irlig kuchi ta'sirida yuklash lyuklari orqali chiqariladi. Rudani qazish jarayonida uning uchdan ikki qismi magazinda qoladi. Blokdagi rudalarni qazib olishda shpurlarni burg'ilash, portlatilgan rudani massivdan ajratish uchun kompensatsiya maydoni va toza havo oqimining o'tishi uchun sharoitlar yaratish uchun hajmning uchdan bir qismini bo'shatish kerak. Foydalanish qoidalariga ko'ra, blok cho’ziqligi bo’ylab minimal kengligi kamida 1 m bo'lishi kerak. Shunndan kelib chiqqan holda, konditsion bo'lakning o'lchami 0,3 m ga teng bo'lishi kerak. Blokda rudani chiqarish jarayonida magazinda rudaning 0.3 mli uchta bo’laklari bitta chiziq bo’ylab joylashganda tiqilib qolish kuzatilmaydi.

Yuqoridagi shartlar asosida rudalarni lyuk bilan jihozlangan chiqarish oynasining o’lchami quyidagicha topiladi:
𝑩 = 𝑩_𝒐+ 𝑩_𝑲𝑷= 𝟏. 𝟎 + 𝟎. 𝟒 = 𝟏. 𝟒, m. (9)
Bu yerda: 𝐵_𝑜−chiqarish oynasing kengligi, m; 𝐵_𝐾𝑃− ikkita ajratgichning qalinligi, m.
Magazindan rudani bir xilda chiqarishni amalga oshirish uchun oynalar doimiy mahkamlagichga mustahkamlash orqali joylashtiriladi, oynalar orasidagi masofa kengligi 3 m dan oshmasligi kerak. Ushbu shartlarga asoslanib, rudani magazindan chiqarish uchun beshta chiqish yuklash lyuklaridan foydalanish kerak, ulardan biri havo chiqish yo’lida (BXB) jihozlanadi.
Yuqoridagi shartlarga muvofiq, magazindan kamida 71.4 𝑚³ hajmdagi rudani lyuklar orqali jo'natishni uchun rejalashtirish kerak. Magazinda kavjoy bilan massivdan ajratilgan masofa 2 m. Bu masofa shpurlarni burg'ulash uchun teleskopik perfaratorni o'rnatish uchun zarur hisoblanadi. Agar ruda qazib chiqazilgan bo’lsa shpurlarni burg’lilash va zaryadlash uchun tayanch yaratiladi