Bob. Jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi fan sifatida

BOB. Jismoniy madaniyatning maqsadi va vazifalari.

Jismoniy tarbiya va sportni boshqarish maxsus o’quv hamda ilmiy fan sifatida ijtimoiy-pedagogika fanlarining tarkibiy qismi hisoblanadi. U aholi o’rtasida tashkil qilinadigan ommaviy sog’lomlashtiruvchi jismo­niy tarbiya va sport tadbirlarining yo’llarini o’rganadi, shu sohadagi mutaxassislarni tarbiyalashga bevosita xizmat qiladi. Shu sababdan bu fan O’zDJTU va Respub­lika oliy o’quv yurtlarining jismoniy tarbiya fakultetlari, Olimpiya o’rinbosarlari kollejlari hamda pedago­gika bilim yurtlari tarkibidagi jismoniy tarbiya bo’limlarining o’quv rejasida o’z o’rni va mavqeyiga ega bo’lmog’i lozim.Fanning asosiy maqsadi bo’lajak mutaxassislarni jismoniy tarbiya va sport harakatining barcha faoliyatlarini tashkil etish va ularga rahbarlik qilish yo’llari bilan qurollantirishdan iboratdir.Shu maqsadda u o’z oldiga quyidagi vazifalarni qo’yadi:
fan asoslari va mazmuni bilan tanishtirish;
davlat va jamoat tashkilotlari, ularning jismoniy tarbiya va sport soxasidagi faoliyatlarini o’rganish;
yuqori va quyi sport tashkilotlarining ish mazmunlari hamda ularning usullarini o’zlashtirishni ta’minlash;
egallangan nazariy bilim, amaliy ko’nikma hamda malakalarni o’quv amaliyoti jarayonida tajribadan o’tkazish;
ilmiy-nazariy tadkikotlar o’tkazishga da’vat etish;
reyting tizimi talablari asosida talabalarning bilimlarini baholash;
Jismoniy tarbiya va sportni boshqarish fani o’quv rejasidagi "Jismoniy tarbiya va sport tarixi", "Jis­moniy tarbiya nazariyasi va uslubiyati", pedagogika, psi­xologiya, iqtisod nazariyasi hamda barcha mutaxassislik fanlari bilan chambarchas bog’liqdir. Chunki boshqarishda doimiy ravishda ta’kidlanib turiladigan sport taraqqiyoti, aholini jismoniy tarbiya vositalari yordamida tarbiyalash usullari, sportchilarning ruhiy holatlari hamda barcha sport tadbirlarini uyushtirishda moddiy-texnik ta’minot sohasidagi bilimlar amaliy tajribalar bilan uzviy bog’liqdir. Shu sababdan ham fanlar erishgan yutuqlardan foydalanish zaruriyati tugiladi.Fanning asosiy mazmunini quyidagi yunalishlar tash­kil etadi:
jismoniy tarbiya va sportni tashkil qalishning nazariy asoslari;
boshqarishning davlat va jamoat tizimlari;
boshqarishdagi asosiy vazifalar, usullar;
jismoniy tarbiya va sport harakatidagi asosiy tarmoqlar;
horijiy mamalakatlarda jismoniy tarbiya va sport­ni tashkil qishish, xalkaro sport va Olimpiya harakatlari.Bularning negizida jismoniy tarbiya va sport soha­sidagi bo’lajak mutaxassislarni tayyorlab yetishtirishdagi barcha yo’l-yuriqlar o’z ifodasini topadi. Eng muhimi, O’zbekistanda olib borilayotgan turli islohotlar, ular­ning ijobiy natijalari sifatida o’tkazilayotgan turli xil sport tadbirlari, sport inshootlarini qurish va boshqalarning o’z aksini topishi ifodalab beriladi."Jismoniy tarbiya va sportni boshqarish" fani o’zining tarixiga ega. Bu xaqda quyidagi ma’lumotlarni keltirish mumkin.
Bu fan avvallari jismoniy tarbiya va sport tarixi fanining tarkibida bo’lib, 1948 yildan boshlab mustaqil fan sifatida ajralib chiqdi va taraqqiy qila boshladi.Keyingi yillardagi ijtimoiy-madaniy o’zgarishlar, davlatni idora qilish, sport va jamoat tashkilotlarining tashkiliy tuzilishi hamda tarakkiyot jarayonlari bu darslikning yangilanishini.va takomillashishini taqazo qildi. Jismoniy tarbiya institutlari hamda oliy o’quv yurtlaridagi jismoniy tarbiya fakultetlarining talabala­ri uchun eng qulay, tushunish oson bo’lgan o’quv qo’llanmalari 1965 yilda nashrdan chiqgan O’zbekiston Davlat jismoniy tarbiya instituti tomoni­dan "O’zbekistanda jismoniy tarbiya va sportni boshkarishni tashkil etish yo’llari" (Yunusov T.T., Abdumalikov R.) o’quv qo’llanmasi chiqarildi. Bular orasida dotsent R.Abdumalikovning "Jismoniy madaniyat va sport ixtisosligidagi talabalarni boshqaruvchilik faoliyatlariga tayyorlashning nazariy va amaliy asoslari" monografiyasi (1994), "Jismoniy tarbiya va sportni boshqarishning na­zariy asoslari" o’quv qo’llanmasi (1995) muxim ahamiyat kasb etdi. Bular talabalarning boshqaruvchiliqaagi naza­riy bilim va amaliy ko’nikmalarini oshirishda katta xiz-mat qilmoqda. E’tirof etish kerakki, boshqarish jarayonlarida avvalgi ish tajribalari, erishilgan yutuqlar hamda ilmiy-nazariy tadqiqotlar natijalari muxim ahamiyat kasb etish bilan fanning asosiy omili sifati­da xizmat qiladi.

2.