Bob. Turkiy tillarning leksik taraqqiyoti Leksikologiya, leksik sath haqida umumiy ma'lumot

REJA:
KIRISH

1. 
   Bob. Turkiy tillarning leksik taraqqiyoti
   
   1. 
      Leksikologiya, leksik sath haqida umumiy ma'lumot.
      
   2. 
      Qoraqalpoq tili haqida umumiy ma'lumot.
      
2. 
   Bob. Qoraqalpoq tili leksikologiyasi
   

2.1. Qoraqalpoq tili leksikasi, o'z qatlam va o'zlashgan qatlam.
2.2. Qoraqalpoq tilida omonim, antonim, sinonimlar
XULOSA.
Adabiyotlar ro’yxati.

MUNDARIJA
KIRISH.......................................................................................................3
1-BOB Turkiy tillarning tarixiy taraqqiyoti............................................................5
1.1. Turkiy tillar tarmog’i qarluq lahjasi haqida……………......................5
1.2. Uyg’ur tili haqida umumiy ma’lumot..............................................................12
2-BOB. O’zbek va Uyg’ur tillarining qiyosiy tahlili……………………………………. 23
2.1. O’zbek va Uyg’ur tillarining o’ziga xos hususiyatlari…………………..
2.2. O’zbek va Uyg’ur tillarining o’zaro farqli va o’ziga xos jihatlari ……………………………………………………..…………………………....29
XULOSA......................................................................................................40
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR....................................................43


KIRISH
Mavzuning dolzarbligi.
Oliy o‘quv yurtlari bakalavriat yo‘nalishi o‘quv rejasiga kiritilgan “Turkiy tillarning qiyosiy-tarixiy grammatikasi" fanining maqsadi hozirgi turkiy tillarning fonetik-fonologik, morfem-morfologik, leksik-semantik va straktur-grammatik xususiyatlarini yaxlit holda tahlil qilish, turkiy tillar grammatikasida oltoy tillariga xos lingvistik jarayonlar ifodasini yoritish, turkiy tillarni tasniflashda fonetik, leksik, grammatik, geografik, etnik mezonlaming o‘rnini izohlash; turkiy tillarning umumiy va xususiy taraqqiyot bosqichlari haqida muayyan tasaw ur hosil qilish, tipologik o‘ziga xosliklarini. umumlashtirish. farqli jihatlarini ajratishdan iborat. “Turkiy tillarning qiyosiy-tarixiy grammatikasi" fani doirasida o‘rganiladigan asosiy masalalarning amaliy qiymati quyidagilarda ko'rinadi: - talabalar milliy tilning shakllanish jarayoni, o'zbek tili mansub bo'lgan oltoy tillari oilasi, turkiy tillar guruhining grammatik jihatdan o‘ziga xosligi, fonetik, leksik, morfologik xususiyatlari haqida muhim ma’lumotga ega bo‘ladilar; - turkiy tillar tasnifi, tarqalish hududlari, turkiy tillarda so‘zlashuvchi xalqlar haqida muayyan tasavvur hosil qiladilar; - turkiy tillarning dastlabki taraqqiyot jarayonidagi lingvistik xususiyatlarning hozirgi turkiy tillarda saqlanib qolish darajasi, lisoniy va nolisoniy omillar haqida bilim ko‘nikmalariga ega bo‘ladilar; -turkiy tillarning dastlabki taraqqiyot davriga xos bo'lgan grammatik xususiyatlarning dialektlarda saqlanib qolishi. bu jihatdan shevalarning muhim lingvistik baza sifatidagi ahamiyatipi anglab yetadilar; - hozirgi turkiy tillar grammatikasini qi yoslash tilning ichki taraqqiyoti, lingvistik jarayonlar, leksema semantikasidagi o‘zgarishlar, m a’- no kengayishi, semantik torayish va ularni yuzaga keltiruvchi omillarni o‘rganish imkoniyatini beradi. Hozirgi kunda barcha sohalarda globallashuv jarayoni ta'siri ko‘zga tashlanmoqda. Ana shunday vaziyatda “Turkiy tillarning qiyosiytarixiy grammatikasi” fanining asosiy masalalari borasida to'pjlangan bilim ko’nikmalari turkologiya sohasini takomillashtirishda, umumturkiy global masalalarni hal qilishda, turkiy tillarda yaratilgan yozma yodgorliklar mazmunmi o‘zlashtirishda, turkiy tillar, xususan, o‘zbek tili taraqqiyot xususiyatlarini belgilashda muhim ahamiyat kasb etadi. Zero, milliy til, qardosh tillar tarixi, takomiliga jiddiy e’tibor qaratish barcha ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotning, mamlakat rivojining. millat ravnaqining asosiy mezonini belgilaydi.
Kadrlar tayyorlash milliy dasturi yoshlarni ijodiy tafakkur sohibi qilib yetishtirishni ta’lim tizimi oldiga kechiktirib bo‘lmaydigan vazifa qilib qo‘ydi. Zero, mustaqil va ijodiy fikrlashni o‘rgangan shaxs, til imkoniyatlarining bitmas-tuganmas xazinasidan foydalanish sinoatlarini mukammal egallagan yosh avlodgina buyuk kelajakni yaratishga, milliy va ijtimoiy taraqqiyot yo‘llarini belgilab berishga qodir bo‘ladi.
Ta’lim jarayonida yoshlardagi ilmiy g‘oya va iqtidorni shakllantirish,
an’anaviy qadriyatlarni e’zozlash, vatan taraqqiyoti, ravnaqi yo‘lida jon olib jon
beradigan vatanparvar, ijodkor-u tadbirkor, komil-u fozil yosh avlodni tarbiyalash
muammosi ona tili va adabiyotning bosh vazifasi ekanligini unutmasligimiz kerak.
Ta’lim mazmuni bo‘yicha berilgan va berilayotgan barcha ma’lumotlar
jamiyat va taraqqiyot uchun nisbiyligicha qolaveradi. Chunki odamlar yashaydigan
jamiyat doimiy rivojlanishda, takomillashishda davom etadi va ijtimoiy taraqqiyot
qonunlari asosida beto‘xtov ilgarilab boradi. Shuning uchun muhtaram
Prezidentimiz Sh. M.Mirziyoyev “Hayotimizga katta kuch bo‘lib kirayotgan yangi
avlodimizni kamol toptirish uchun davlatimiz tomonidan barcha imkoniyatlar
safarbar etiladi” – degan edilar. Maqsud Shayxzoda o‘zbek tili ifoda imkoniyatlarini juda chuqur bilgan, uning ifoda imkoniyatlaridan mohirona foydalana olgan talantli yozuvchi edi. Til birliklarining ma’noli qismlarini – semalarini, ularning birika olish imkoniyatlarini – valentligini juda chuqur bilar, uslubi betakror, o‘ziga xos edi. Adib asarlari juda ko‘p tadqiqotlar uchun manba bo‘ldi. Ushbu masala to‘g‘risida tadqiqotlarda, ta’lim bosqichlarida masalaning o‘rganilishi sohasida turli-tuman qarashlar, yondashuvlar yuzaga keldi. Ularni tahlil qilish va o‘rganish mavzuning dolzarbligini belgilaydi.
Hozirgi davr tilshunosligidagi eng dolzarb yo‘nalishlar qatorida sotsiolingvistika, kognitiv tilshunoslik, psixolingvistika, lingvokulturologiya, paralingvistika, etnolingvistika, antropololingvistika kabilarni ko‘rsatish mumkin.
Sotsiolingvistika. Til va jamiyat, til va tafakkur (ong) o‘rtasidagi boғlanish eng murakkab va doimo dolzarb hisoblanadi. Tilning jamiyatdagi xizmatini o‘rganish sohasi sotsiolingvistika (lotincha sotsio - jamiyat, tika - fan) deb ataladi. Sotsiolingvistika tilning jamiyatdagi o‘rni va xizmati, uning jamiyatning turli tabaqalari va kasb egalari tomonidan qo‘llanishidagi xususiyatlarni irmly tadqiq qiladi. Sotsiolingvistika tillarning jamiyatda qo‘llanishiga ko‘ra rasmiy, davlat, elat, qabila tillarini farqlaydi. Odatda umummilliy tillar davlat va rasmiy tillar sifatida qabul qilinadi.
Ba`zi davlatlarda ikki, uch va undan ortiq tillar rasmiy til deb e’lon qilingan. Hindistonda tillar ko‘pligi tufayli 14 ta til rasmiy deb eqlon qilingan va ikkinchi rasmiy til sifatida ingliz till qabul qilingan.
O‘zbekistonda o‘zbek tili davlat tili maqomiga ega va bu O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 4-moddasida ko‘rsatib qo‘yilgan.
“Turkiy tillarning qiyosiy-tarixiy grammatikasi” fanini o'tganish jarayonida turkologiya tarixida yuz bergan muhim voqealarni alohida qayd etish lozim bo‘ladi.