Bobur mirzoning hayoti va faoliyatiga oid mavzular ummonday cheksiz. Bu ummonda o‘nlab, yuzlab adabiy kemalar suzishi mumkin

www.ziyouz.com kutubxonasi 
260
* Q a l a m i y — amri farmon bilan soliq to‘laydigan qalamrav yerlar. Sayfiy— hali bo‘ysunmagan, qilich kuchi bilan soliq to‘laydigan yerlar. 
* B a n d — suv omborining to‘g‘oni. 
* T a ’ n u t a ’ r i f — ta’nasiyu maqtovi.
LAXO‘R. PANIPAT. DEHLI 
YANGI QIRG‘OQLAR 
1 
Qo‘shin ilgarilagan sari o‘rmon qalinlashib borar edi. Chinorday baland ban’yan 
daraxtlarining ochiq ildizlari shoxlaridan pastga osilib tushib, yerga kirib ketgan. Yo‘g‘on 
chirmovuqlar daraxtdan daraxtga o‘tib, hammayoqni o‘rab-chirmab tashlagan. Oyoq 
tagida o‘siq butalar. Havo dim va rutubatli. 
Ot ustida kelayotgan Bobur yengil shohi ko‘ylak kiygan bo‘lsa ham terlab-pishib ketgan. 
U ban’yanlarning shamoldan shovullayotgan baland shoxlariga termilib qaraydi. Tepada 
esib turgan shamol changalzor o‘rmon ichida borayotganlarga shabadasini ham 
tekkizolmaydi. 
O‘rmondan maymunlarning sho‘x qiy-chuvlari eshitilib turadi. Goho tovuslarning «qo‘-o‘-
o‘v» deb keskin va noxush ovoz bilan qichqirgani quloqqa chalinadi. 
Bir payt o‘rmon ichida tuya yetaklab piyoda ketayotgan navkarlardan allaqaysisining jon 
achchig‘i bilan chinqirgani eshitildi. So‘ng safdan-safga: 
— Ilon chaqibdi! 
— Ko‘zoynakli ilon! — degan shivir-shivir tarqaldi. 
To‘p ortilgan aravalar tomondan oti loyga botgan usta Aliqul tashvishlanib chiqib keldi-
yu, Boburga arz qildi: 
— Podsho hazratlari, og‘ir to‘plarni bu changalzor o‘rmondan o‘tkazib bo‘lmas! Oyoq tagi 
loy! To‘p ortilgan aravalar hammasi tiqilib qoldi! 
Bobur orqaroqda kelayotgan Tohirga o‘girilib qaradi: 
— Rahnamoni chorlang, bek! 
Yo‘l boshlovchi La’l Chand oldinda fil minib bormoqda edi. Tohir uni chaqirib kelganda 
Bobur mingan saman ot fildan hurkib asabiy pishqirdi. La’l Chand filini to‘xtatib, uning 
qulog‘iga bir nima degan edi, fil xartumini yuqoriga cho‘zib, pastga tushirib qo‘ydi. 
La’l Chand kaftlarini bir-biriga qo‘yib, ko‘zi aralash peshonasiga tekkizdi-da, Bobur-ga 
ta’zim qildi. Bobur unga forscha gapirdi: 
— Bu yo‘l bizga to‘g‘ri kelmadi. Boshqa yo‘l topish kerak. 
— Hazrat oliylari, boshqa yo‘llarni suv bosgan. Bu yer Panjob. Beshta daryomiz bor. 
Hammasi toshgan. 
— Panjobda aravalar o‘tadigan yo‘l ko‘p deb eshitganmiz. Bu yo‘lda aravalar tiqilib, 
yurolmay qoldi. Biz adashdikmi? 
— Adashganimiz yo‘q, hazratim. Aravalar qaerda tiqildi?.. Ruxsat bering, fil bilan 
chiqaray. Bugun yursak, ertaga yaxshi yo‘llarga chiqamiz. Laxo‘r yaqin. 
— Filni boshlab boring, aravalarni chiqarib bersin, — dedi Bobur usta Aliqulga. Kichkina 
jussali ozg‘in La’l Chand tog‘day baland qora filga yana uning xartumi yordamida mindi. 
So‘ng filning supraday katta quloqlariga tizzalari bilan niqtab, qo‘lidagi uchi qayrilgan 
temir xilla — kajak yordamida uni o‘ngu so‘lga yo‘naltirib, to‘p ortilgan aravalarga qarab 
ketdi. 
Tuyalar tortolmay qolgan aravalarni fil birpasda balchiqdan chiqarib berdi. 
Aravalarning birida oyog‘ini ilon chaqqan navkar ko‘m-ko‘k ko‘karib, ingrab yotibdi. 
Uning tirik qolishi gumon bo‘lsa ham yalang oyog‘ining ilon zahar solgan joyiga dorivor 

---

Yulduzli tunlar (roman). Pirimqul Qodirov