Bog’lovchi moddalar reja: Kirish Bog‘lovchimoddalar laboratoriyasida texnika xavfsizligi Anorganik (mineral) bog'lovchi

Shlangi bog'lovchilar
Bu guruhga mansub moddalar organik materiallarni kuydirib, keyinchalik mayda maydalash orqali ishlab chiqariladiMuhayyo Nurmetova, [01.06.2022 11:16]
Mineral (noorganik) bog‘lovchilar kukunsimon bolib, suv bilan aralashtirilganda plastik qorishma Xosil boladi va fizik-kimyoviy jarayonlar natijasida sun’iy toshsimon materialga aylanadi.
Mineral bog‘lovchilar strukturasi va qotish mexanizmiga kora xavoiy va gidravlik bog‘lovchi turlariga bolinadi. Xavoiy bog‘lovchilar qotish jarayoni, mustaxkamligining o`sishi faqat xavoda yuz beradi. Xavoiy bog‘lovchilarga xavoiy oxak, gips, magnezial bog‘lovchilar, suyuq shisha va boshqalar kiradi.
Oxak bog‘lovchisining asosiy xossalari. Sifatiga qarab Xavoiy oxak sanoatda 3 xil navda ishlab chiqariladi. Xavoiy oxak 7.1-jadvalda keltirilgan talablarga javob berishi kerak.
Sonish tezligiga qarab Xavoiy oxak tez sonadigan (8 minutgacha), ortacha tezlikda sonadigan (25 minutgacha) va sekin sonadigan (25 daqiqadan kop) turlarga bolinadi. Toyingan sondirilmagan oxakning maydalik darajasi №02 va 008 nomerli elaklardagi qoldiqlari bilan belgilanadi. Elaklardagi qoldiqlar 1,0 va 15% bolishi kerak.
Uning tokma zichligi 800-1200 kg(m3 boladi. Xavoiy oxak mustaxkamligi jiXatidan mineral bog‘lovchilar ortasida eng pasti Xisoblanadi. Oxak asosidagi qurilish qorishmalarining siqilishdagi mustaxkamlik chegarasi, sondirilgan oxak ishlatilganda, 0,4-1,0 MPa atrofida boladi. Shuning uchun Xavoiy oxak navlari mustaxkamligi boyicha emas, balki uning tarkibiga nisbatan belgilanadi. Oxaktosh tarkibida tuproqsimon va boshqa qoshimchalar kam bolsa, oxak aktivligi shuncha yuqori, sonishi esa tez boladi.
Gips bog‘lovchisi va gips asosida tayyorlanadigan buyumlar va qismlar gigiena talablariga tola javob berishi, zaXiralari kop bolganligi tufayli qurilishda keng miqyosda ishlatiladi.
Gips toshi zaXiralari Ozbekistonda va boshqa Markaziy Osiyo mamlakatlarida keng tarqalgan bolib, tarkibiy qismi jixatidan farq qiladi.
Past Xaroratda pishirilgan gips ikki molekula suvli gips toshini (SaSO5.2N2O) 110-1800S Xaroratda qisman suvini yoqotish Xisobiga olinadi:Gips bog‘lovchisining ishlatilishi. qurilishbop gips iste’molchilarga qoplangan yoki tokilgan Xolda vagon va avtomashinalarda tashiladi. Maxsus qoplanmagan gipsni namlik va ifloslanishdan saqlash zarur. Xar Xolda gips bog‘lovchisini uzoq muddat saqlash tavsiya etilmaydi
Magnezial bog‘lovchi moddalar tarkibida magniy oksidi (MgO) bolib, kaustik magnezit va kaustik dolomit turlariga bo`linadi. Magnezial bog‘lovchilar kukuni magniy xlorid yoki magniy sulfatning suvli eritmalarida qorilganda qattiq sun’iy toshga aylanadi. Magnezial bog‘lovchilar 750-8500S Xaroratda magnezitni (dolomitni) kuydirib olinadi:

MgCO3(MgO(CO2

Portlandtsement muayyan miqdordagi oxaktoshlar va giltuproqlar aralashmasini 14500S Xaroratda kuydirib olingan klinkerga tuyish jarayoni 3-5% gips va 15% gidravlik qoshimchalar qoshib olinadi. Klinker g‘ovak soqqachalar bolib tsement olish uchun yarim xomashyodir. Gips, fosfogips va borogipslarni tsement tarkibiga kiritilishi uning qotishini boshqaradi. Gidravlik qoshimchalar esa portlandtsementga suvga chidamlilikni beradi. Gidravlik qoshimchalar sifatida gliej, opoka, diatomit, trepel, elektrotermofosfor shlaki, toshkomir kuli va shu kabi tabiiy va sun’iy materiallar ishlatiladi. Portlandtsement rasmiy ravishda 1824 yilda E. Cheliev (Rossiya) va Dj. Aspdin (Angliya) tomonidan yaratilganligi tan olingan. Ozbekiston olimlaridan S.Toxtaxojaev, I.Toshpolatov, T.Otaqo`ziev, B.Nudelman va boshqalarning tsement turlarini yaratish va ularni ishlab chiqarish texnologiyasini mukammallashtirishdagi xissalari kattadir..