Sheva
|
Adabiy til
|
Izoh
|
Sumsuk
|
daydi
|
Bir joyda qoʻnim topmaydigan; darbadar (odam haqida).
|
Muplis,suplik
|
iflos
|
Odobdan tashqari; yaramas, yomon.
|
Kallabudum, budumkalla
|
kallavaram
|
Aql bilan emas, oʻylamasdan, pala-partish ish qiladigan (shaxs).
|
Chalpak
|
|
O‘zbek adabiy tilimizda chalpak so‘zi yegulik bo‘lsada Jondor shevasida ushbu so‘z so‘kinch so‘z hisoblanadi.
|
Sharruxtalab
|
|
Bir joyda qoʻnim topmaydigan,daydi odamga nisbatan qoʻllanadi.
|
Gʻundi
|
kamgap
|
Kam gapiradigan kishilarga nisbatan qo‘llaniladi.
|
Tirrancha
|
yaramas
|
Axloq-odob, qoida, tartib meʼyorlariga toʻgʻri kelmaydigan; boʻlmagʻur. Shunday xulq, xislatga ega boʻlgan shaxsga nisbatan haqorat uchun qoʻllanadi.
|
Manak, majji,chakag
|
sergap
|
Ko‘p gapiradigan kishilarga nisbatan qo‘llaniladi.
|
Po‘qqa,bo‘lqa
|
semiz
|
Vazndor; yogʻ bosgan kishilarga nisbatan qo‘llaniladi.
|
So‘taqo‘zi
|
|
Qiliqlari o‘ziga yarashmaydigan kishilarga nisbatan qo‘llaniladi.
|
G‘urmagaz
|
|
Fors.magaz-chivin. Chivinning g‘urillashiga nisbat qilib olingan. Bir narsani qayta-qayta takrorlab bezor qiladigan kishilarga nisbatan qo‘llaniladi.
|
Jilli
|
jinni
|
Aqldan ozgan, ruhiy kasallikka yoʻliqqan; telba.
|
Jiltoqi
|
|
Bir joyda qoʻnim topmaydigan,daydi odamga nisbatan qoʻllanadi.
|
Tirmizak
|
|
Kichkina bolalarga nisbatan ishlatiladigan so‘kinch so‘z.
|
Murdor
|
|
Dangasa kishilarga nisbatan qoʻllaniladi.
|
Qaratappi
|
|
Oftobda kuygan qora odamga nisbatan ishlatiladi.
|
6. Hayvon va hashorat nomlari.
Sheva
|
Adabiy til
|
Izoh
|
Gechchi
|
echki
|
Quvur shoxlilar oilasiga mansub hayvon.
|
Uloq(cha)
|
echki bolasi
|
Echkining yangi tug‘ilgan bolasi.
|
Inak
|
sigir
|
Buzoqlagan urgʻochi qoramol.
|
ho‘jak,vo‘jak
|
|
Sigirning bolasi.
|
Go‘sala
|
|
Sigirning yangi tug‘ilgan bolasi.
|
Sarka
|
|
Echkini bolasi
|
Pishak
|
mushuk
|
mushuksimonlar oilasiga mansub yirtqich sutemizuvchi.
|
Kuchuk
|
it
|
Uy hayvoniga nisbatan qoʻllaniladi.
|
Mo‘rcha,qarinja
|
chumoli
|
Oila, to‘da bo‘lib bir uyada yashaydigan kichkina hasharot; qumursqa.
|
Jinchakori
|
|
Arining bir turi.
|
Tortanak
|
o‘rgimchak
|
O‘ziga ovqat bo‘ladigan hasharotlarni tutish uchun to‘r to‘qiydigan bo‘gʻimoyoqli yirtqich hasharot.
|
Gavrajuvon
|
|
Hasharot turi(yashil rangli,o‘simliklar orasida uchraydi).
|
7. Meva va sabzavot nomlari
Sheva
|
Adabiy til
|
Izoh
|
Zaldori
|
o‘rik
|
Guli oq va pushti, mevasi esa oqish, sargʻish, qizgʻish ranglarda bo‘ladigan yirik daraxt.
|
Gʻo‘lin
|
turshak
|
O‘rikning danagi bilan quritilgani.
|
Kadi
|
qovoq
|
Palak otib o‘sadigan, shapaloq bargli, karnaysimon yirik sariq gulli, bir yoki ko‘p yillik poliz o‘simligi va uning turli shakllarda bo‘ladigan yirik hosili.
|
Qaroli
|
olcha
|
Raʼnodoshlar oilasiga mansub danakli meva daraxti.
|
Gurkori
|
|
gul bilan bezatilgan
|
Qariqiz
|
|
Ko‘k, yuzi bujmaygan qovun turi.
|
Boyimjon
|
baqlajon
|
Sabzavot turlaridan biri.
|
Zomicha
|
handalak
|
Qovunning yumaloq, maydaroq, xushbo‘y, eti yumshoq, ertaroq yetiladigan bir turi.
|
Oli-boli
|
olcha
|
1.Raʼnodoshlar oilasiga mansub danakli meva daraxti.
2.Shu daraxtning yumaloq nordon mevasi.
|
Qorajanjol
|
|
Uzumning bir turi
|
8.O‘simlik nomlari.
Sheva
|
Adabiy til
|
Izoh
|
Tikon
|
yantoq
|
Cho‘llarda o‘sadigan, dukkaklilarga mansub, tikanli ko‘p yillik begona o‘t.
Tuyaga yantoq kerak bo‘lsa, bo‘ynini cho‘zadi. Maqol
|
Ush
|
tok
|
Uzum oʻsimligi
|
Hulbo‘y
|
|
Ariqning chekka qismida o‘sadigan xushbo‘y gul turi.
|
Tolor,ush
|
tok
|
Uzum o‘simligi.
|
Qamoq
|
|
Dala yerlarida o‘sadigan yovvoyi o‘t.
|
Ko‘ko‘t
|
Beda
|
Dukkakdoshlar oilasiga mansub, bir va koʻp yillik oʻsimlik. Supa, chorpoya atroflarida yangi oʻrilgan beda hidi gupurib anqidi.S. Nurov, Maysalarni ayoz urmaydi
|
Olak
|
|
Dala yerlarida o‘sadigan o‘t. Xalq tabobatida sifobaxsh o‘simlik sanaladi.
|
Ajgʻish
|
zarpechak
|
O‘simliklar tanasiga chirmashib, ularning hisobiga yashaydigan bargsiz, ingichka yovvoyi sariq o‘simlik.
|
Sazoq
|
Saksavul
|
Sho‘radoshlar oilasiga mansub, Markaziy Osiyoning sho‘rxok va qumli cho‘llarida o‘sadigan, bargi yaxshi rivojlanmagan buta yoki daraxt va uning yonilgʻi sifatida ishlatiladigan yogʻochi.
|
Sutloq
|
|
Tanasida oq sutdek suyuqligi mavjud bo‘lgan o‘simlik turi.
|
Bangi devona
|
|
Mevasi dumaloq shaklli, tikanakli yovvoyi o‘simlik.
|
9. Kiyim-kechak nomlari.
Sheva
|
Adabiy til
|
Izoh
|
Ichik,ichakcha
|
nimcha,
mursak
|
Ayollar kiyadigan yengi kalta ustki milliy,yengsiz va paxtali qo‘lda qavilgan kiyim.
|
Nepa,nefa
|
|
Ayollar lozimining yuqori qismiga qo‘shiladigan mato.
|
Jilob
|
paypoq
|
To‘piq,boldir yoki songacha berkitadigan junli,matoli oyoq kiyim.
|
Shitiliq,slansi
|
shippak
|
Odatda yozda kiyiladigan, shuningdek, uyda oyoqqa ilib yuriladigan yengil oyoq kiyimi; sandal.
|
Mo‘kki
|
|
Qalin va paypoqdan kaltaroq bo‘lgan junli,matoli oyoq kiyim.
|
10.Qarindosh-urugʻchilikka mansub so‘zlar.
Sheva
|
Adabiy til
|
Izoh
|
Yangamullo
|
kelinoyi
|
1.Akaning xotini (uka va singilga nisbatan);
2. Yoshi oʻziga nisbatan katta boʻlgan ayolga (oʻzga ayolga) nisbatan qoʻllanadi.
|
Bova
|
bobo
|
1.Otaning yoki onaning otasi (nabiraga nisbatan).
2. Yoshi oʻziga nisbatan ancha katta boʻlgan cholga (oʻzga cholga) nisbatan qoʻllanadi.
|
Moma,biyi,
bibi
|
buvi
|
1.Otaning yoki onaning onasi (nabiraga nisbatan).
2. Yoshi oʻziga nisbatan ancha katta boʻlgan kampirga (oʻzga kampirga) nisbatan qoʻllanadi.
|
Amakmullo,bovamlo,
Bovamullo,bova
|
qaynota
|
Erning otasi uning xotiniga nisbatan va xotinning otasi uning eriga nisbatan).
|
Dommot,do‘mmot
|
kuyov
|
Qizning eri (qizning ota-onasi, aka va opasiga nisbatan).
|
Opocho
|
opa
|
Yoshi oʻziga nisbatan katta boʻlgan ayolga nisbatan qoʻllanadi.
|
Ambacha
|
amma
|
Otaning opasi yoki singlisi (jiyanlarga nisbatan).
|
Yangacha
|
kelinoyi
|
1.Akaning xotini (uka yoki singilga nisbatan);
2. Yangi kelgan kelinga nisbatan qo‘shni va qarindoshlarning chaqiruvi
|
Oyjon,oyijon
|
qaynona
|
Erning onasi uning xotiniga nisbatan va xotinning onasi uning eriga nisbatan).
|
Yazna
|
pochcha
|
Opaning eri.
|
Doyi
|
tog‘a
|
Ayolning aka-ukalari (uning bolalariga nisbatan).
|
Nana
|
Ona
|
Farzandi yoki farzandlari bo‘lgan xotin (o‘z tugʻgan farzandlariga nisbatan).
|
Apa
|
Opa
|
bir ota-onadan tugʻilgan farzandlar ichida o‘zidan kichiklarga (ukalarga, singillarga) nisbatan katta qiz.
|
Qudobiyi
|
|
Ayol qudaga nisbatan qo‘llanilad.i
|
Qudobova
|
|
Erkak qudaga nisbatan qo‘llaniladi.
|
Xesh
|
qarindosh
|
Bir avlod-ajdodga mansub bo‘lgan kishilar, ota va ona tomonidan bo‘lgan shaxslar (biri boshqasiga nisbatan).
|
Qaynapa,apamullo,
apamlo
|
|
Erning opasi(xotiniga nisbatan).
|
Qaynaka,akamlo,
akamullo
|
|
Erning akasi(xotiniga nisbatan).
|
Qaynuka,ukamullo,
ukamlo
|
|
Erning ukasi(xotiniga nisbatan).
|
Ambamlo,
ambamullo
|
|
Erning ammasi(xotiniga nisbatan).
|
Xolamlo,xolamullo
|
|
Erning xolasi(xotiniga nisbatan).
|
Oyamullo,oyamlo
|
|
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
