Boltayeva Mahfuza Shukrulla qizi

3.Kundalik ro‘zgʻorda ishlatiladigan so‘zlar.

Sheva	Adabiy til	Izoh
Muro‘tigardon-		Sigirni bog‘lash uchun ishlatiladigan arqonga ulanadigan aylana shakldagi temir. Bundan arqon bir-biriga chatishib ketmasligi uchun qo‘llaniladi
Yunti,yuvindi, yuvindiq	chiqindi, qoldiq.	Meva va sabzavotlar po‘chog‘i. Ovqat qoldiqlari.
Qo‘rlik	ivitqi	Qatiq ivitish uchun sutga solinadigan ozgina qatiq; tomizgʻi, oqliq.
Do‘mmiq	chopiq	Oʻsimliklarning tagi, yon-atroflarini chopib yumshatish.
Qitti(gina)	ozgina	Oz miqdordagi narsa va buyumlarga nisbatan aytiladi.
Ushuk	ertak	Hikoya, qissa, voqea.
Kelinbarmoq		O‘rikning uzun va yuzi yaltiroq turi
Qandiro‘gʻan		Saryog‘, yanchilgan novvot, bodiyom solib chaqaloq uchun tayyorlanadigan quvvat beruvchi yegulik.
Jo‘gi	lo‘li	Asli vatani Hindiston boʻlib, turli davrlarda u yerdan tarqalib, dunyoning koʻp joylarida toʻdalashib, koʻchmanchi va yarim koʻchmanchi hayot kechiruvchi, baʼzi joylarda turgʻun yashaydigan boʻlib qolgan xalqning nomi.
Jo‘rob	supurgi	Supurish-sidirish, tozalash uchun burgan, shuvoq, makkasupurgi va shu kabilardan dastalab bogʻlab yasaladigan ro‘zgʻor buyumi.
Kasav	kosov	O‘t, olovni to‘g‘rilash va tortish kabilar uchun ishlatiladigan yog‘och yoki temir tayoq
Suplik	chiqindi,axlat	Kerakli qismi ishlatilgandan so‘ng qolgan narsalar, qoldiq.
Qapchuq	hamyon	Asosan pul solib, yonda, choʻntakda olib yuriladigan xaltacha; karmon.
Birxilchikin	boshqacha	Boshqalardan biror jihatdan yoki butunlay farq qiladigan; oʻzgacha, boshqa, boʻlakcha.
Gavra,gavara	beshik	Chaqaloqni belab va tebratib uxlatish uchun tol yoki tut yogʻochidan yasalgan yoʻrgʻa oyoqli maxsus moslama; tebratma belanchak.
Ittik	yorqin,tiniq	Gard-gʻubor, xiralik va shu kabilardan xoli, ravshan koʻrinishli.
Xo‘skor	Sovchi	Uylanuvchi yigit tomonidan biror xonadonning voyaga yetgan qizini ko‘rish va uni kelin qilib berishga qiz tomon roziligini so‘rash uchun vakil qilingan kishi.
Bultur,biltir	o‘tgan yil	Bir yil oldin bo‘lib o‘tgan voqea-hodisa.
Ollag,illag,oldag,	oldin,ilgari	Hozirdan oldin sodir bo‘lgan voqea-hodisa.
Oftova,tanqa	qumg‘on,choydish	Suv, choy qaynatiladigan metal idish.
Guppi cholish		Suzmaning tarkibidan yog‘ini olish jarayoni.(Bunda avval suzmani katta chuqur laganga solib qo‘l bilan yaxshilab aylantirib ustidan muzdek suv oz-oz solinadi va suv yuzidagi yog‘lar yig‘ib olovda eritiladi)
Basaka,bakasa	musobaqa	Kim o‘zish, kim yaxshi natijalarga erishish uchun bo‘lgan bellashuv.
Gonago	ba’zan	hamma vaqt ham emas,har zamon har zamonda.
Bobichi,yana bichi	yana ham	Belgining avvalgi holatiga nisbatan kuchli,ortiq ekanini bildiradi.
Nishxo‘rt		Chorva mollarining yemishlaridan qolgan qoldiq.
Ulbayoqi	umuman,biror marta	Umuman sodir bo‘lmagan.
Tappot		Quyoshning eng issiq vaqti.
Digilak, digilik	G‘ildirak	Arava, mashina yoki biror mexanizmning yurishi, harakat qilishi uchun xizmat qiladigan, oʻqqa oʻrnatilgan, aylanadigan, doira shaklli qismi.
Hamzotta,hamzamotta	halizamon	Ko`p vaqt o‘tmasdan,tez fursatda
hazorsuvan, dutatki	isiriq	Fors.hazorispond “hazor”-ming+”asp”-ot,pond(band-boylamoq)Ya’ni mingta otga boylangan. Isiriqdoshlar oilasiga mansub ko‘p yillik yovvoyi o‘t, o‘simlik.
Alvonj	belanchak	Chaqaloqlarni yotqizib ovutiladigan yoki uxlatiladigan, argʻimchoqdek yoki beshikdek tebratiladigan moslama.
Choqi	shekilli	Fikrning gumon, taxmin yoki tusmol bilan aytilganini bildiradi; balki, ehtimol, boʻlsa kerak.
Shilgarm	iliq	Juda issiq ham juda sovuq ham emas. Masalan: Shilgarm suv.
Dastpo‘shak	qo‘lqop	Qo‘lni sovuqdan, kir bo‘lishdan, zararlanishdan saqlash uchun qo‘lga kiyiladigan buyum.
Bodbezak	yelpig‘ich	Issiq havoda o‘ziga shamol berish uchun ishlatiladi.
Po‘stak	supra	Un yoyish uchun yoyiladigan mato.
Lo‘blo	loviya	Oq loviya. Yevropaliklar ham uni nafaqat oziq-ovqat uchun, balki dekorativ o‘simlik sifatida ham ishlatishgan.
Davrxona	ko‘rpacha	O‘tirish uchun ostga to‘shaladigan, ichiga paxta solib qavilgan yumshoq to‘shak
Bistar		Kelin va kuyovning chimildiqda ostlariga to‘shaladigan, ichiga paxta solib qavilgan yumshoq to‘shak
Lo‘la,yastuq	yostiq	Bosh ostiga qo‘yib yotish, yon-boshlash, suyalish uchun ishlatiladigan yumshoq buyum; bolish.
Jipiriq		Juda kichkina jismlarga nisbatan aytiladi. Asosan kichkina bolalar uchun qo‘llaniladi.
Kampal	choyshab	Sovuq yeganda ustga olinadigan junli mato.
To‘qimcha		Asosan qishloq buyumi. O‘tirishga mo‘ljallangan kichkina ko‘rpacha turi.
Chag‘ut		Ko‘rpa-yostiq ichidagi eskirib qolgan paxta.
Sarpo‘sh	qopqoq	o‘choq qozonning qopqog‘i
Choshgohlik		Abet va kechki ovqat orasidagi tanovvul.
Qo‘ra	O‘choq	Orqa va yon tomonlari yopiq boʻlib, ichiga oʻt yoqiladigan, ovqat pishirish uchun ustiga qozon oʻrnatiladigan qurilma.
Norza,noriza	ushoq	Nonning mayda boʻlakchalari; uvoq.
Talqon	nos	Tamakidan tayyorlanadigan va til tagiga tashlab yoki burunga iskab chekiladigan narsa.
Hamsoya	qo‘shni	Yonma-yon hovlida yashovchi insonlarga nisbatan qo‘llaniladi.

4.To‘y va marosimlarga oid so‘zlar.

Sheva	Adabiy til	Izoh
Sarsho‘yon		Forscha sar-bosh+sho‘y-yuvmoq. Ya’ni nikoh to‘yidan so‘ng kelinni boshini yuvish marosimi.
Maraka		Kishilarning biror marosim,ziyofat munosabati bilan to‘planishi.
Padaroshi,nahoroshi		Nikoh kechasidan oldin o‘tkaziladigan erkaklar marosimi. Ertalabdan osh damlab mehmonlarga tortiq qilinadi.
Gavorabandon		Yangi tug‘ilgan chaqaloqni beshikka boylash marosimi.
Bibiseshanbe, oshbeseshanbe		Seshanba kuni o‘tkaziladigan diniy marosimlardan biri bo‘lib,mehmonlarga milliy taom o‘moch tarqatiladi.
Oshbiyon, oshbebuyon		Diniy marosimlardan biri bo‘lib,mehmonlarga milliy taom o‘moch tarqatiladi
Jomapo‘shon, to‘n kiyish		Nikoh to‘yi kechasida kuyovga milliy to‘n kiygizish marosimi
Raxtzanon		Nikoh to‘yi kunida qarindoshlarining kelinga atab keltirgan ko‘rpa-yostiqlarni sandiq ustiga yig‘nash marosimi.
So‘zani,so‘zandi		Ko‘rpa-yostiqlarni sandiq ustiga yig‘nab ustidan yopib qo‘yiladigan bezakli mato.
Belbogʻladi		Biror bir hunarni to‘liq o‘zlashtirib ustozidan qo‘l olish marosimi.
Challadi,talbon		Nikoh to‘yidan keyin kuyov va kelinning qarindoshlari kuyov va kelinni uylariga taklif qilib tanishtirish marosimi.
Ko‘rdi		Nikoh to‘yidan keyin kelinning qarindoshlari kuyovning uyiga sovg‘a-salomlar ila tashrifi.
Beshkecha		Yangi tug‘ilgan chaqaloqqa minnatdorchilik sifatida xalqqa osh berish.
Uchoqsham		Vafot etganiga uch kun bo‘lganida o‘tkaziladigan marosim.
Mushkulkushod		Mushkulini oson bo‘lishini so‘rab, bibi Mushkulkushod hikoyalarini keltirib, aralash no‘xat va mayizlarni niyat qilib ajratib, mayiz dumchalarini paxta bo‘lagiga o‘rab suvga oqizib yuborish marosimi.
Mavlud		Shukronalik keltirib qur’onxonlik qilish.
Aqiqa		Yangi tug‘ilgan chaqaloqqa minnatdorchilik sifatida xalqqa osh berish.
Xatim		O‘tganlarni ruhlariga bag‘ishlab xatmi qur’on tushirish.
Xudoyi		Xudoyi-xudoning yo‘lida xalqqa osh berish. Urf-odatga ko‘ra ushbu marosimda milliy taomimiz bo‘lmish xalisa tayyorlanadi.
Sallabandon		Urf-odatga ko‘ra qiz farzandlari oldidagi onaning qarzi - qiz farzandining boshiga salla o‘rash
Hayitlik		Bo‘lajak kelinning uyiga hayit bayramida oq holvalar va shirinliklar olib borish marosimi.
Peshonavan		A’zada ayollarning boshiga ostki qismidan boylanadigan oq mato yoki doka.
Oqliq		Kelinni fotiha qilish. Oq ko‘ylakka qaychi urish marosimi(oq ko‘ylak-chimildiqda kiyiladigan ko‘ylak).
Javob berdi		Kelin tomonning kuyovga rozilik bildirish marosimi. Bunda urf-odatga ko‘ra kuyov tomon keltirgan patirni kelin tomon sindiradi.
Joygʻandaron, joy yigʻdi		Fors.joy+gundor-yig‘nash, nikoh to‘yidan keyin chimildiqdagi ko‘rpalarni yig‘ish marosimi.
Patir sindirdi		Sovchilarning patirini sindirish marosimi(bu - kelin tomon rozi bo‘lganidan darak).
Sarsho‘yon		Nikoh to‘yidan keyin kelinning boshidan suv olishi
Dommotsalom		nikoh to‘yidan keyin kuyovning kelin uyiga tashrifi
Kayvoni		To‘y va marosimlarga boshchilik qiladigan va ovqat pishiradigan ayol oshpaz.
So‘pi		To‘y va marosimlarga xabar berib yuruvchi shaxs.
Ro‘pokcha	belbog‘	A’zada erkaklar beliga chopon yoki to‘n ustidan boylanadigan to‘rtburchak mato.

5.So‘kinch so‘zlar.